Jumat, 25 Juni 2010

Lontar Calon Arang

2. 1 b (//o// 1 Om awighnam astu nama sidam //o//) 1

(H)ana ta wuwusira sang mahatuwa, umujarakěn ri katatwanira sira Sri Mpu Baradah2, ri sěděngira hana ng sramanira, i ngkana ng Lěmah Tulis. Tan popama ri kasaktinira, mankanguni de nira angrasani darma. Tělas sirêng pangrasa, wěruh pasuk wětu ning buwanâtah3. Antyanta de nira umulahakěn kusutapanira. Ya ta maputri pwa sira sasiki, mangaran Sang edawati, 3 kanya sěděng papangkas, antyanta 5ri hayunira, lwir tâpsaru angindarat5 . Ryuwus mahangkanâgěring pwa sira, swaminira Sri Mpu Baradah, renanira Sang 6 sira. Alara tangisira mangaran edawati, akusa ta ya ring sawa nikang renanya, sambat-sambatnya amělas arsa, “Wuduh indung(ng)hulun kita, sapa pwa ya asihênghulun kasyasih.”

2a. Ya ta 1 kinwan ya1 mbatěn2 marěng sěma, ikang laywan, basminěn pwa heng sěma. Huwus pwa sida měntas ta ya. Tan lingěn4 pwa yěka5. Ya ta Sang Mpu Baradah mamet swami muwah. 6 Ya tika6 manak sira sasiki laiki-laki. Huwus pawa mangkin atuwa saka wayahnya, 7 wayah apapalaywan7 , těkani bisa ta yâběběd. Ya ta Sri Mpu Baradah umarêng patapanira, ri unggwanirâpěningan (ha)na ngkana, mangaran ring Wisyamuka. I ngkana pwa sira umulahakěn yajña, sinewa dening sisyanira 8 makweh. Hana ngkana umajar-ajar tikeng tutur yukti rāyu8 . 9 Hen<ě>ngakna ndah9 sakarěng, Sang Wedawati huwaca. Yatěkaingalpan1 0 wuwus dening 11 kawalwan ika 11 , 12 tandwâgěng wuyungira 12 Sang edawati manangis pwa ya, tan kěnêng 13 pahyas mwang boga 13 . Ya ta umara 14 pwa ya marěng tunwan ing rěna nika1 4 , ana ng 15 sěma ngkana15 . Le-

2b. pas 1 ta lampahira 1 , wus těka 2 ri hěb ning2 wandira magěng. Amanggih ta3 sira kunapa, sawa ning matya sinanggwânluh, papat 4 kweh ing kunapa4 ­. Hana ta ya 5 wekânyajěngeng 5 6 manusu pwa ya ring sawanyêndungnya 6 pinarěbutan pwa7 de nikang sěmut gatěl. Antyantawelas sira Sang Wedawati tumwanêriya. Lumakwa8 sirâlon kesah sakêrika, annuli marêng tunwani renanira8. Alungguh 10 ta yêng1 0 hěb ning kěpuh, 11 manangis alingan tambing ing kěpuh11 ,1 2asambatsambatibunira, 12 “Ibu dudut mami sigra-sigra.” Mangkana ling Sang Wedawati 13amelas arsa 13. 1 4Tan lingěn ta Dyah Wedawati 14. Wacana pwa ya Sri Mpu Baradah umantuk 15pwa ya15 sira sakêng mayajñabyasa, sakěng Wisyamuka. Alinggih pwa 16 sirêngyasapasewan 16. Marěk 17ta yestrinira, 18haturnyângling ri wihangnya Wedawati 18 ,amupu sěkar lawan arinyěka19. Ya tika rině.

3ab. (butnya 1 ikang sěkar, parěng ya pada 2 ngangis, 3 anuli pwa 3 ya lunga. Rinuluh eng kadang-kadang tan katemu pwaya. Umujar 4 ta Sang Muniwara, “Nghulun mangky angulatanêriya”. Lěs wiyang ta Sang Munîndra, tumut angulatana ry anaknira5, 6 těka pwa 6 ya ri těgal-těgal. Hana ta raryangwan tinēmunira, matakwan ta Sang Mahamuni. Li(ng)nira alus, “Ih raryangwan,wruh ta kita 7 putri ingaran Wedawati7, hana rika yan panēmwanta mwang paranika”? Mwajar ta raryangwan, matur I Sang Jatiwara, “Hanêstri hajě(ng) antyanta rupanira, 8manangis pwa ya8 masambat ibunika, yeka makudung-kudung anngidul angulwan, lakunira9”. Mwenggal ta lampah Sang Mrědu, umanty atmajanira. Sigra datang pwa sira ri tunwani patninira, tiněmunira tampaknirâkusânangis, ulat lwar kidul kulwan, wetan Sang Munîndra. Katwan ta sang putri manangis alunggwing 10, malingan tambing ing kěpuh. 11 Mwajar ta Sang Rěsi, 11 “Uduh anakinghulun, antyanta kakartalantânaku, denta parêng Sěmasana ngke, umara ri tunwaneng renanta. Uwus ibu haywa mangkana, apan kramanya 12 ring mahurip, pati wěkasan ika 13. Lah ta ibu mulih, haywa sora masku”. Umujar ta Sang Putri, “Nghulun tumuta pějah 14 juga ring renamami, malara těměn ajñana inghulun, tan sah mami dumulurêng ibungku 15”. Angling ta Sang Munîndra, 16”Ibu masku hiděpěn nghulun16 mangke kewala”. 17 Anuli ta17 ya lumampah Sang Putri kenamulih. 18Kasurupan ta18 19 Sang Hyang Prabangkara19, 20 těkêng Lěmah Tulis20, pituturan ta ya saratri Sang Wedawati de Sang Munîndra, 21 laku maring kayogryan21 . Mamintuhu ta Sang Wedawati ring ling Sang Mahamuni. Ry uwus pwa mangkana a-)

4a. wěkasan datang pwa Sang Mārěsi muwah mayajña byasa marêng Wisyamuka. Irika ta Sang Munîndra ingayap de sisyanira kabeh1 , ingatur-aturan pwa sira ngkana. Mawarah-warah Sang Munîswara ring 2niti yogya2, umareng sisyanirâtah3, tingkang darma mwang putusing angaji4. 5 Tan lingěn5 ta Sang Munîndra. 6Wacana pwa6 Sang Wedawati, 7ingalpa dya Sang Bibi kawalwan muwah7. Manangis pwa ya Sang Putri, kepwan ring polahira, mageng sungsutira. Ya ta sira marêng tunwan ing renanira muwah. Tan lingěn lakunyêng awan, sigra prapta ta8 yakusêng tunwan manangis. Lingnya masambat, “Indungnghulun, tinghali kasyasih mami denta, anghing paminta nghuluně ri kita, dudut mami sigra-sigra. Tan sah9 mami dumulurěng kita ibu”. 1 0Mangkana sambatnyângěnakěn waspa karuna Sang Wedawati10. 11 Haywa sama sira11 . Lingěn ta Sang Rěsi. Datang 12 pwa sira sakêng mayajña hayu,

4b. alinggih ta sirêng palangka1 sewanya. Sinyangnira tanayanira, 2Om putrid kitatmaja2 nghulun, para ngke kita masku Wedawati, karwârintâpasewan”. Nda tan hana sahur3. Dadi 4umarěk tikang4 Bibi kawalwan ika makata. Lingnya, “Pukulun Sang Jatiwara, ranak Sri Munîndra wihang 5ta ya5 manih, marěbut pwa ya těka arinyêka. Nghulun manayuti tan pwalih, kagyat 6yan lunga6, rinuruh eng kadang-kadangnya 7tan temu ya7”. Umajar ta Sang Mārěsi, 8”Uduh kalud ika parěng tunwan ing renanya ngka”.8 Něr tumědun pwa Sang Munîndra sakêng salě9. Umulatana ry anaknira, datangêng panglahan prayanira. Mwenggal (1 )aku Sang Jatiwara, sadatangirêng 10 sěma ngka1 0 Sang Mahamuni, kolaran a(na)yanira11 Nahan ling Sang Rěsi, “Uduh 1 2tanayanku kita1 2, edawati 13 mas mirah nghulun13, lah ta ibu umantukêng asrama. Nghulun iringakěn kita. 1 4Tan Iyan pinaka1 4.

­5a. 1 jiwatma tělěng ing twas,1 2 kambang ing angga nghulun kita”.2 Tan sahur pwa Sang Wedawati. 3Wacana Sang Rěsy aminta kasih3 . Kepwan 4ta deha4 Sang Mahasanta tumwan ri polaha nikang atmajanira. Alinggih ta sang Mrědu ri hěb ning kěpuh. Nër5 warah-warah6 ta sira niti yogya eng Sang Putri. Maswe de nira makata Sang Prawara 7ring atmajanira7. Ri wěkasan mojar ta8 Sang Wedawati, ”9 Atur ing lěbu talampakanira9, tanayan Sang Jatiwara, 10 alěměh umantuk eng Lěmah Tulis10, 11 paratra yêngka juga karsa tanaya sang Rěsi11 , tumuturêng1 2 ibuninghulun. 13Mamy asilunglungeng hěb ning13 kěpuh, sapějah-pějahamami. Nghulun mati yêngke juga”. Umwajar pwa Sri Baradah, 1 4eng wěka sisya1 4. Tan dwa makon umusungêng patanya wesma 15, makapangěba nirêng Sěmasana ngka. Dadya mangkana praya Sang Měrdu,

5b. gawyaněn asrama ikang Sěma tunwan. Mangrata-rata pwa lěmah1 , bumi sudaněn, maděgakěn patani, patamwan, pakulěm-kulěman, 2makadi bukur2, 3dwara tinunda-tundanireng si(si)3. Plaga4 suru-suru jinajar 5sapanta panta5, pěte-pětetan. (H)anasoka, andul6, surabi, tañjung, 7kamuning, campaka gondok, warsiki7, asana8, jěring, 9lyan bujaga puspa sinwan9. Tan lingěn ikang sarwa sěkar, cabol atuwa1 0, gambir, 11 malati puspa11 , caparnuja1 2, 13 kuranta, tari naka13, 1 4cina,tělěng1 4, 15wunga wari dadu pětak jingga bang15, wunga tali, padma16, 17lungid sabrang17, 18 Tan kantun ikang bayěm raja, suluh, kanduyuhan gimbalnajaknira, mwang taluki hemakani, saruni pětak jěne, mayana rengreng, nila. Hana jënar, lungid sabrang, andong cinara-cara, mwang tahěn kañcana, puring, tuñjung, ara padu nika18. Gěněp ikang sarwa sěkar mwang sarwa sari, pandan janma sampun apagěh, tingkah ing asrama antyanta la-.

6a. ngěn ika, konang-unang1 , 2lwir wisnwa bawanângindarat2. Inak tâmbêk Sang Wedawati, ry uwus nika dady asrama, ikang sěma tunwan ing renanya. Apagěn pwa linggihira Sri Munîndra, anêng patapanira ngkana, 3sinewa dening sisya nom atua rahinêng kulêm3. Tan lingên ta sira Sang Mahasanta. 4Wacana pwa Sang Natêng Daha4, inak de nira amraboni, manyakrawati5, 6landuh těduh ikang rat ri pamawanira6, Maharaja Erlanggyâbisekanira, 7antyantâhayu dahat7, 8tilingěng karěsyan8. 9Tan sama nikang Nusantarântah samêdëp ing sira9. (H)ana pwa ya randa lingěn, umunggw I ngkana ng Girah, Calwan Arang 1 0pangaran ika1 0. 11 Mânak ta ya stri11 sasiki, mangaran Ratna Manggali, lwistu hayu rupanira, 1 2byakta ratna ning puri1 2. Masowe pwa tan (h)ana wwang lumamarê ri ya, 13 mwang wwang eng Gira(h) ngka13, 1 4makanguni sakeng nagara Daha1 4.

6b. 1Tan lingěn1 desêng paminggir, sama2 tan (h)ana lumamara, wani irikang anak Sang Randa, mangaran Manggali eng Girah, apan karěngě dening rat yan adyan ing Girah laku gělěh. Madoh wwang lumamar eng Sang Manggali. Samangkana umwajar pwa Sang Randa, “Uduh mapêki baya tanayanghulun3, dumeh ya tan (h)ana4 lumamar i ya, ahayu pwa rupanya, paradenya tan (h)ana tumakwanê riya. Sěngit juga hrědayamami5 denta. Lamakanya6 nghulun mangke manggangsala pustaka pinakanghulun. Yan mami huwus gumangsal ikang lipyakara7, ng(h)ulun amarěka eng padanira Paduka Sri Bagawati, ng(h)ulun aminta anugraha, ri tumpura nikang wwang sanagara”. Ry uwusira gumangsal ikang sastra, umara ta sirêng sěma ngka8, aněda ta sirânugraha Widi, ring Paduka Batari Bagawati, ingiring den i sisyanira kabeh. 9Kunang pratekan ing9 aran ing,

7a. sisya nia, Si Wěksirsa, Mahisawadana, Si Lendya1 , Si Lěndě2, Si Lěndi3, Si Guyang, Si Larung, Si Gandi4. Ika ta kang umiring marêng5 Sang Randêng Girah, samângigěl pwa Sěmasa(na) ngka. 6Tan dwa6 umijil Paduka Bata(ri Durga kalawan wadwanira ka)tah7, sami milwa umigěl. Mangastuti ta mangaran Calwan Arang ring Paduka Batari ring Paduka Batari Bagawati. 8 Umujar pwa Batari,8 “Uduh tanayanku9 kita, Calwan Arang. Apa sadyanta marěkêng nghulun, ma(tangnya kita dumular ing para) sisyanta kabeh, 1 0pareng samângañjalyênghulun.10” Umatur pwa Sang Randa mangastuti11 , “1 2Pukulun, atmajanirâhyun 1 2aněda tumpura nikang wwang sanagara. Mangkana gati ning wěkan13 nghu(lun”. Mangling pwa) Batari, “1 4Uuh sunumami kita 14. Lah maweh ingong, anging haywa pati těkêng těngah, haywa pati yâgěng wuyungtânaku”. Amintuhu pwa Sang Randa, 15amit amuhun15 ta sireng Batari (Bagawati. Sang Calwan Arang)

7b. saksana sah, lampahira lěpas1 , ingiring dening sisyanira kabeh. Umigěl ta ya ngkana wawala, 2 sěděng madya2 ratri, muni tang kamanak, kangsi, 3pinarěngnya samângigěl3. Ry uwus nikângigěl (mulih ta yêng Girah pa)da wijah-wijah pwa ya těkêng wesmanya. 4Tan suwy agěring tika wwang sadesa-desa4, 5makweh pějahnya animpal-tinimpal5. Tan lingěn iking Calwan Aran. 6 Wacana pwa Sang prabw ing nagara6, tinangkil ta sirêng (manguntur Sri Maharaja Er)langgya. Těhěr7 umatur ta sira Rakryan Apatih. Lingira “8Pukulun Patik Batara umatureng lěbu talampakanira8, 9dening wadwa paramêswara akatah pějah9, 10 panas tis gěringnya10,” sa(dina rong dina paratra). Ikang katinghalan mangganali11 randêng Girah, mangaran Calwan Arang. 12 Umigěl ta ya ngkanêng wawala1 2, 13teka sisyanyâtah13. Makweh wwang tumwanê ri ya samangkana”. Mahangkana atu(rira Ken Apatih).

8a. Samyak wwang I ngkana panangkilan samânginggihakěn,, yan tuhu mangkana, kady ature Ken Apatih. Mojar sira1 sang Prabu 2tan soba2, 3těhě(r) runtik sira3, “Ěndi4 kawulaingong para brětya”. 5Tan asuwya sama datang kawula kapětěngan5. “6Pamara kita6 cidra patyani Calwan Arang, (h)ayway pwa kitâdawak, pakanti kita para brětya 7den makweh haywa pepeka78Kapwamwita kawula bretya8, mangastuti ng jěng Sang Prabu, “Atěda patik aji 9dewa pangastungkara9, cumidra eng randěng Girah”. Lumampah pwa kawula brětya. 10Tan lingěn lakunyêng awan10, sigra prapta yêng Girah. Cumunduk tang brêtya 11ngkanang kahananikêng11 Calwan Arang, sěděng sirěp ing wwang 12ya cumidra12. Tan (h)ana swabwan ing wwang matangi. Tan dwa wawang13 sang brětya umulěngêng kesa Sang Randa, lumigêng kadganya. Sěděng14 umayhun 15pwa ya15 tuměwěkêng Sang Randa, lumigêng kadganya. Sěděng14 umahyun 15pwa ya15 tuměwěkêng Sang Randa, abwat pwa asta sang brětya gumětar. 16Tan dwa16 kagyat matangi Calwan Arang mijil

8b. bahni sakêng 1aksy, anggrana, tutuk(k)apě, umurub muntab mabar-abar2 guměsěngêng sang brětya. Paratra ikang brětya kalih siki. Waneh ika mandoh, magělis laywan ikang brětya. Tan lingěn lakunyêng awan, sigra prapta pwa yê kadatwan. Umatur pwa sang brětya sesanikang paratra, “Pukulun tan paguna bretya 3paduka paramêswara3. 4Pějah pwa ya kalih siki4 dening drěstinira randeng Girah. Mijil tang 5apwi skaa5 ring garba muntab, geměsěngěng bretya Paduka Batara. 6Ya tika huměněng kamitěnggěngěn Sang Naradipa6, 7dening hatur ing wadwa7, 8Něhěr mojar Sang Narêndra8, “E Mahapatih, kepwan 9manahmami dene aturi ng kapětěngan9. 10Apa denta rumasa eng mantriningong kabeh10”. Lěs umantuk Sang Prabu sakêng panangkilan, 11emběh duka Sang Bupati dene pějah ing kapětěnganira kalih11. Tan kawacana Sang Naranata. Lingěn Sang randěng Girah. 12Magang awuwuh wu-

9a. yungira12, dera kaparêng brětya, tur ta wadwa Sang Bupati1. Mwajar ta Calwan Arang maseng ing sisyanyatah2, majak parêng sěma ngka3, lagi pwa ya manggangsal ikang lipyakara4. Ry uwus gumangsal ikang lěpihan, 5saksana wihang ta ya, ingiring pwa ya5 dening sisyannya kabeh. Datang ta yêng tambing ing sema, unggwan ri hěb ning kěpuh, winilět ing karamyan. 6Rwan ika marěněb6 rumambya těkêng kasyapa7. Iswar nika 8daran ya8 maradin, 9llwir kasapwan rahinêng kulěm9. Irika ta Randêng GIrah malinggih, pinarěk de sisyanira kabeh. Mwajar pwa 10 Si Lěndya10 umaturêng Sang Randa, “Punapa pwangkulun reha kadi mangke, ri duka sang amawa rat? Lehang umungsi ya ulah rahayu, sumambaheng jěng11 Sang Mahamuni tumduhakna swarganing paratra”. Dadya mwajar pwa Si Larung, “Apa kasangsayan 12ikang rasa nghulun12 ri duka Sang Prabu? Balik ta binangět kang u-

9b. lah den těka eng těngah”. Samy aninggihakěn ta sira kabeh, ri sojarira Larung, tumurut Ni Calwan Arang1. Něhěr mwajar ta sira, “Ya dahat dantêku 2 Larung. Lah unyakěn kamanak kangsintêka3. Lah rwang pada umigěl, 4sasiki-siki sowang4, dak tinghalanyě ulahta sasiki-siki, měne yan těkêng karya, lah parěng kita umigěl”. Saksana umigěl pwa si Guyang, pangigělnya duměpa-děpa angěpyak. Sinungsangnya 5hos nika5, karwa siñjang6. 7Pandělěngnya mulirak-mulirak7, 8mwa(ng) nolih ya kanan keri8. Umigěl pwa si Larung, tandangnya kadi sang mong umahyun duměmaka, caksunyâsěmwa mirah, mawuda-wuda ya. Murya rambutnyângarsa9. Umigěl ta Si Gandi, lumumpat-lumumpat10 pwa denyângigěl, umurya kesanyângiringan, 11nayana nikâsěmu angganitri11. Mangigěl ta 12 Si Lěndi12, pangigělnyangijig-ijig13 karwa sinjañg14. Aksyanya du-

10a. milah, kadya bahni meh murub, 1umarěka kesarjanya1. Mangigěl pwa2 si Wěksirsa, mangunduk-unduk denyângigěl3, lewih tolih netranya dumělěng 4tan angědep4, umuryângiringan 5pwa rwamanya5, mawuda-wuda ya. Si 6Mahisawadanângigěl masuku tunggal. 7 Uwusnya masuku tunggal7, ya ta manungsang meled-meled lidahnya, tanganya kady ahyun manggrěmusa. Suka ta manahira Calwan Arang8. Ry uwusira samângigěl, adum pwa9 sira bobohan, 10amañca desa de niradum10. Si Lěndě kidul, Si Larung hělor, Si Guyang wetan, Si Gandi kulwan, Calwan Arang eng těngah, mwang11 Si Wěksirsakalawan12 Mahisawadana. Ry uwus nikâdum amañca desa, umarêng těngah ing Sěmasana ngka Calwan Arang. Umanggih pwa ya sawa ning kadadak, eng tumpě(k) kaliwon. Ya tikâděgakěn13 ya, ingi-

10b. kětnyêng kěpuh. Ya têka huripakěna, binaywan-baywan1. Si Wěksirsa manglekakěn drěsti mwang Mahisawadana2, maluyâhurip těkang laywan3. Dwadi mojar těkang sawa. Lingnya4, “5Sapa sira ta pukulun5 umuripakěn i nghulun, 6antyanta hutang i nghulun6, 7tan wruh panahuran I nghulun7. Mamy angawula eng sira, cinuculan pukulun sakêng wit ning kěpuh. Nghulun mangabakti mangarcamana, 8mandilatana lobu kang hanêng talampakan pada8”. 9Tan dwa9 mojar Si Wěksirsa, “De mu sangguh ko maweta mahurip, mangko ko dak prangeng badama gulumu”. Saksana pinrang gulune yang badama, měsat mastaka10 nikang byasu inuripkěnya11 mumbul tang rahnya mulakan12. Ya têka kajamasakna13 kang rudira dya Sang Calwan Arang, magimbal pwa kesanira dening marus14, ususnya makasawitira15, mwang ki-

11a. nakalungakěnya1. Lagawanya2 ingolah kinabasang kabeh, makacaru eng butâtah3, 4sahana nikanang sěma ngkana4, makanguni Paduka Batari Bagawati, adinika inaturanya5. Saksana6 mijil ta sira pada7 Batari, sakêng kahyanganira. Něhěr mojar ta sirêng Calwan Arang, “Uduh 8atmajamami kita8 Calwan Arang, apa kalinganta mangaturi 9tadah tuměkênghulun9, bakti mangarcamana10? Atarima nghulun ri pangastutinta”. Umatur tang Randêng Girah, “Pwangkulun sang amawa rat dukêng 11tanayan Paduka Batari11. 12 Kahyun ing Patik Batari12, 13aněda asuka pada Batari13, ri tempura nikang wwang sanagara, de pun têka eng 14madya ngkana14”. Angling pwa Batari, “Lah, suka ingong Clawan Arang, anghing ta15 kita haywa 16tan prayatnêng lampah16, 17haywa peka-peka17”. Těhěr amwit pwa Randêng Girah ma-

11b. ngastuti1 ng Batari. Sigra lěpas ta2 lampahira, samângigěl ta sira catus pata. Magring bangět ikang sanagara, gringnya sawěngi rwang3 wěngi 4tan lyan4 panas tis lara nika. 5Paratra ikang wwang, animpal-tinimpal,6 7kang wwang animpal rwang nikê ñjing,7 8měne sore ya katimpal.8 9 Kunapânang sěma tumindih atumpuk9. 10 Tan ana sěla nikang setra watas urung-urung,10 11dening kweh nikang sawa.11 12Lyan eng těgal mwa(h) ring lěbuh, 12waneh lukrah eng wesma nika.13 14Sonângahung mamangan14 kunapa. Gagaknya mung asělěngěran,15 16pada pwa ya 16 17manucuk-nucu(k) wangkya. 17Laler měngěng eng grěhângrěng. 18Makweh ikang grěha, 18pomahan suwung. Wane(h) 19wangnya lungha marêng doh, mamet desa 20unggon ika tan kěnêng marana20 21Prayanya mungsi yâhurip, 21ikang mahwa gring pinikulnya, 22wanyân 23ângemban anak mwang tinuntun ika, mapundut-pundut pwa ya, mulata ng butânguhuh,24 25 ya těkânguhuhan. 25Lingnya, “Haywa

12a. kita lunga, desantu huwus krěta,maryâgring kamaranan, wangsul pwa1 kita para ngke, mahurip tê kita”. Ry uwus ning 2buta maling mangka,2 makweh paratra eng3 awan. Ikang wwang miyang apundut-pundut. Ikang butânêng pomahan suwung, pada wijah-wijah 4pwa ya,4 mapiñcul-piñcul ya, masiwo-siwo kunang5. Lyan ing lěbuh mwang ring marga gung. Si Mahisawadana umañjing ing wesma, mahawan pwa 6yêng sěla ning kikis.6 Magring ta ikang7 wwang sagr<ě>ha.8 Si Wěksirsa mañjing eng paturwan ing wwang, mahawan ing wire-wire, angungkab-ungkabêng pangrět, aminta carwa gětih měntah daging měntah. “Ika kaptin ing hulun haywa ta masowe”. Lingnya. Tan katakna ikang 9wwang pějah9 lyan mangring, mwang tingkah ing buta manambět10. 11Wacana Sang Prabu ring nagara, 11tinangkil ta sira woyěng manguntur, 12tan soba tingkeng panagkilan, 12dening 13tan pranasuka sira Sang Naradipa,13 kepwan polahira, de ni-

12b. kang wwang sanagara makweh paratra, 1lyan těkêng magring makatah.2 3Kadi tan pateja ikang nagara.3 4Tan dwa4 mojar pwa Sang Prabu 5ring Apatih mwang ring para Mantri adi,5 motus mundangêng Sang Dwija, Sang Rěsi, 6Sang Buhjangga,6 7mwang para Guruloka.7 Kin wanira sama umulah tinghal, mwang mahoma, de nikang wwang 8sanagara kamaranam.8 Mahoma ta sira para Gurulokâtah, 9mwang Sang Dwija, mangaradanêng10 Sang Hyang Agni. Awyatara11 sědang 12madya ratri, 12umijil pwa Sang Hyang Caturbuja, saka ring Sang Hyang Agni. Těhěr mwajar ta sira, “Om-om, hana ta sira, mangaran Sri Munîndra13 Baradah, umunggweng asrama ngke, 14anank Sěmasanêng Lěmah Tulis, sida yogîswara. Yeka rumuwatêng nagaranta, umilangakěn kalěngkan ing buwana, 15kawasa landuh ikang rat de nika”.15 Ry uwusira saha16 wacana, moksa namu-namu mur17 sira. Enak samat18 ruměngě atah19 Sang Maharěsi, 20 sa-

13a. kweh ikang mahoma, ri wacana1 Sang Caturbuja. 2Dadi ng rahine2 ěñjing, sama umatur ta yêng3 Sang Prabu, ri sojar Sang Caturbuja, 4sěděng hana4 tinangkil ta 5Sang Naradipa5 rikanang, 6yawi manguntur.6 Umwajar ta Sang Mahadwija, “Pwangkulun Sang Prabu sira, 7anêki Caturbuja, umijil saka rikang8 sang Hyang Agni, něh<ě>r9 mawacana, yang Sang Munîndra10 Baradah rumuwatêng nagarêng aji. Sang asramêng Sěmasana ng Lěmah Tulis, sira umilangakěn kalěngkan ing rat. Mahangkana ling sang Caturbuja”. Amintuhu ta Sang Sri Narapati, ry aturira Sri Gurulokâtah.11 Mwandika ta Sang Prabu, motus umarěkêng Sang Munîswara, ana ng Sěmasana ngka “E Kanuruhan mahas12 pwa kiteng asrama, eng Sěmasana ng Wihcitra, 13umundangeng Sang Jatiwara, 14Sri Yogîswara sira Mpu Baradah,14 dakwan rumuwatêng nagara mami kamranan,

13b. Haywa ta kita tan menggal”. Saksanâ1 mwita Sang Kanuruhan, sumambahêng jěng2 Sri Naranata. Mahawan ta3 sira syandana, mwang aswa,4 magělis lampah nikêng Kanuruhan. Kawěngiyan pwa5 sira nghawan, lakwa juga sira majang lek. Kajiněman ta ya hema,6 amrěgil ta sireng hawan. Ěñjing laku Sang Kanuruhan, sigra datang pwa sirêng asrama. Tumurun ta Ken Kanuruhan saka ring sakata. Umañjing pwa sirêng gopura ning asrama, panggih Sang Muniîndra eng7 patapanira, 8sarama sira napêng sang titi, 8 9tuhu budiman sira9 10”Lah bahagya kita laki-laki, 10 katanwruhan pinaknghulun tuměkê­11 kita. 12Kunang donta tang asrama, 12 matangnyan jumujug 13kitênghulun praptêng ěñjang,13 14anghing nghulun14 15wruh huwus ri prayantêka”. 15Mwajar ta sahur ta nikêng Kanuruhan umatur eng16 Sri Munîswara, “Pwangku-17

14a. lun sakêng nagarêng Kairi, 1Pun Kanuruhan,1 inwan2 umarěkêng lěbu talampakanira, Sang Mahasanta. Om3 mundangěng Sang Munîswara, inutus de sang amawa rat. Kunang praya Sang Mrědu, 4yan parêng nagara. 5Sira sang amawa rat5 aminta kasihaneng Sang Mahamuni, aněda uripa nikang wwang sanagara,6 eng Sang Mrědu.7 Sang Yogîswara ta rumuwatêng nagara, de ning magring kamaranan makweh paratra. 9Nahan doning nagara kamaranan.9 Wantěn 10ta randêng Girah,10 mangaran Calwan Arang, yêka pinalěh, manak ta ya istri mangaran Manggali, yêka nimita ning duka, mangaran Calwan Arang, i rehanika tan ana wwang11 lumamarêng anak nika12 13mangaran Manggali.13 Magang 14wuyun(g) ika Sang Calwan Arang. 1415Tan dwa mangling Sang Jatiwara,15 16”Kalinganika mangka lwirnya.16 Nghulun tan wihang mami samangke.17Ana ta17 yen i sisyamami,18 sasiki, den mil wing kita Kanuruhan ya

14b. 1reng nagara.1 2Apuspata ta Mpu Kebo Bahula. 2 3Ika takwan3 lumamarêng Sang Manggali. Umatura kita4 Kanuruhan, eng sang amawa rat, yan Mpu Bahula lumamarêng Manggali. Sapamalaku nika5 tukwan těkani de Sri Naradipa.6 Mahangkana pawěkas ing nghulun 7tuměkě kita kadi. 7 Nghulun pwa hělěm tumuturêng Mpu Bahula, yan ya huwus (s)aharsêng Ratna Manggali 8pakurěnyêng jiněm”.8 Mamisingggih pwa Sang Kanuruhan. Mwajar muwah pwa Sang Munîswara, 9ingkanang pěpěděkira,9 makwan mangrati ng anêng pala10 boga, unggwanira11 umiweh anêng Kanuruhan.12 Tan maswe datang ta ikang pupundutan, 13sopacara ta sri tininghalan,13 tok, sěkul, ulam, tampwa, běrěm, kilang, lyan tekanang srěběd budur. 14Saksana bojana14 sira ng Kanuruhan sarwang nikâtah. 15Ramya samânginum cakilang, 16pada wijah-wijah manah nika.16 17Anângidung acarita17

15a. atandak-tandak (k)unang.1 2Apa ta karana nika mangkana,2 3i reh ni kantun kinon de Sang Naranata, tur amangguhakěn pala boga. Tan saksat uwus krěta mahurip ya tikang sanagara, iděp ika.3 Akulěm ta sira, ng asrama sawěngi. Ěñjang pwa Sang Kanuruhan amit eng Sang Jatiwara, 4mangañjali ta sira,4 kahatur5 pwa sira Mpu Bahula, sigra datang pwa sirêng kadatwan. Kapanggih ta patih woya tumangil,9 anuli ta sira marêng panangkilan Ken Kanuruhan mwang siro10 Mpu Bahula. Sumamabah pwa Ken kanuruhan mwang siro10 Mpu Bahula. Sumambah pwa Ken kanuruhan ri jěng Sang Sri Munîswara, de Patik Aji. Punika sisya kewala13 mangaran siro14 Mpu Bahula, marěk eng Paduka 15 Narêndra,15 kinwan16 lumamarêng pun Mang-

15b. gali. 1Mahangkana pawěkasira Sang Jiwatmêng Buh Citra,1 manawi pinalampah 2rěkya dening2 tukwanya, sapamalampah ing Sang3 Calon Arang3 tiněkan ugi rěke de Paduka Batara, 4yan uwus saharsa siro Mpu Bahula kalwan Ratna Manggali hělěm. Samangkana ta rěke Sang Munîswara lumawadeng Mpu Bahula.4” Těhěr5 mwjar ta sang Nata, “Mamintuhu nghulun, ryaturta Kanuruhan, lah kwan atěrěn denta siro6 Mpur Bahula, umarêng Girah, 7iniring dening rwang nikeng Kanuruhan.7 Tan wacana pwa sirêng awan, sigra datang ta sirêng Girah, těhěr8 cumunduk ta sirêng karangira Calwan Arang. Alinggih ta siro Mpu Bahula rikanang palangka titi9 ngka. Kañcit umě-

16a. dal pwa Calwan Arang. Tan dwa sarama sira napeng 1Sang Titi.1 Lingira,2 “0m-om bahagya kita laki, Sang pinakatiti nghulun, sakêng ěndi pinakanghulun? muwah umahyunêng ěndi sanghulun? Lěwih rupa warnanta kaya tan tus ing wwang ahala, katandruhan nghulun sumapêng Sang Tamuy”.3 Tumurun ta siro Mpu Bahula sakeng sale,mwang lungsur basahan.Těhěr sahurirâlus, 4”Tuhu-tuhu sira wicaksanêng sastrâgama,4 lwir mijil ing madu juruh sakêng tutuk pukulan ri tan salah pasaramêng5 sanghulun mambagyaknênghulun. Lah asuruda pinakanghulun, ri pambagenirênghulun. Ndon ing6 nghulun yan daang,7 amalampah kusudenana nghulun, ri 8pinakarasanghulun yasa dihin,9 samâlinggih ta siro Mpu Bahula, kalawan 10Sang Calwan Arang.10 Mwajar

16b. ta sira Mpu Bahula, “Nghulun mahyun aněda sukanira 1sang magraha,1 aminta kasihana nghulun, 2karsa ninghulun2 lumamarêng 3wěka sira ra sanghulun,3 4mangaran sira Ratna Manggali,4 5sugya tan wruha pinakarasanghulun5 ry apanangkan inghulun, buhjangga nghulun sakêng Gangga Citra, anak pwa6 sri mahamunîswarêng 7Lěmah Tulis,7 8apuspata nghulun siro Mpu Bahula.8 Sang Jatiwara makwan lumamarêng wěkanira9 Si Ratna Manggali. Tan salah pwangkulun sira umawarangeng Sang Munîndra”. 10Měněng hěněng sira Randa,10 11dwadi linocitêng twas,11 arsa dahat pwa sira umantuha, marêng siro Mpu Bahula, uniweh awarangeng Sang Yogîswara suka dahat rasa ny atinira Calwan Arang.12 Těhěr13 mawacana ta sira, “Apa pwa tan sukaha mami, yan Mpu Bahula lumamrêng 14atmajamami, 14makadi pakwanira Sang Munîn-

17a. dra. Anghing away tan tuhu kitêng Ratna Manggali. Angling pwa Mpu Bahula, “Punapa ta pwangkulun, ri dumeh tan tuhweng pun Manggali. 1Pun Bahula,1 Anghing sawalanya jugêka. Makamuni pukulun dening tukwan, sapamalampah ra sanghulun, nghulun tuměkanana”. Mwajar2 ta Calwan Arang, “3E kaki3 niskaranan gung ikang tukwan, yan tuhuwa kewala kitênghulun,4 sapawehta kami5 tumanggap”. Ya tika 6piněhakěn niro Mpu,6 ikang7 sědeh panglarang 8pirak panomah patiba sampir, mwang spatika nawaratna dipata. Těhěr katanggapan dera Calwan Arang8 atah.9 10Sapawehiro Mpu Bahula.10 11Adawa yan katakna.11 12 Tan lingěn ikang rahinêng kulěm, 12sidya apanggih ta siro Mpu Bahula, kalawan Ratna Manggali, enak ta paněmwanira asilyasa,13 14atut sadewa-sadewi14 rahinêng kulěm. 15Tan lingěn siro Mpu Bahu-15

17b. la. Wacana 1Sang Calwan Arang1 yang mangayunakěn sore, gumangsal ikang lipyakara.2 Uwus pwa ya nggangsal ikang patra, 3saksana wiyang ta ya parêng sěma ngka.3 Ri datang nika sakêng Sěmasana ngka, awyatara madya ratri. Mahambana4 pwa ya sari-sari. Umwajar ta Mpu Bahula eng5 Sang Manggali, “Rari kita antěninghulun, umapa karih sy andikanira bibi, dumeh ya6 lunga lumaku ring wěngi juga, sandeya nghulun rari,7 kahyuninghulun8 tumuta juga mami, matya uripa parěnga hulun eng andikanira bibi, jatyani hulun masku indung. Punapa karya těměn sy andikanira ibu rari,9 yan ya sěděng mahangkana, sandeya dahat nghulun”. Těhěr10 mwajar Manggali eng laki,11 “Kakang inghulun mamy apajarê ri12 kita, sajatya nghulun 13 ayomohtan13 wěnang kakangenghulun yan14 milwa 15ulah mangkana, apan parêng Sěmasana ngka15 sy andikanira ibu,

18a. lakw aněluh linakwakěnira,1 ya marmaning nagara tempura. Ya têka 2wwang nimitanika2 kweh paratra, kunapa angěběki těgal mwang sěma,3 gr<ě>ha makweh suwung. Mangkana prayanira ibu”. Mangling pwa siro Mpu Bahula eng 4Sang Antěn,4 “Mas mirah 5ry arya juwita tělěng ing twas,5 6sang pinakaratnan ing nagara.6 Mahyun wruha kakanta 7pinicayan anon tingkêng lěpihan,7 ikang8 ginangsal de nira ibu, nghulun mahyun 9manggangsala”. Ya tika sěděngira wiang9 Calwan Arang 10parêng sěma ngka,10 sinungakěnira11 ikang lipyakara12 eng Sang Kaka de13 Sang Manggali. 14Tan dwa14 winaca dya Mpu Bahula, Těhěr 15pinamwitakěnira marêng Sang Antěn, 15yan mahyun pintokna eng Sang Mahasanta, 16ya tika sinungkakěnya.16 17Saksana mahas17 pwa siro Mpu Bahula mareng Buh Citra.18 Tan warnanan pwa yeng awan, sigra datang ta sirê ng sěma srama19

18b. ngka. Jumujug ta sirômarek eng Sang Jatiwara, kapangguh alinggih eng bukur 1sinewa ring sisyâtah1 Sang Munîndra. Kagyat datang siro2 Mpu Bahula mamawa lipyakara,3 manambah 4eng jěng4 Sang Mrědu, 5těhěr mandilati lěbu kang anêng talampakanira Sang Yogîswara,5 6ěnahakěnirêng wunwunan.6 Suka ta 7manahira Sang Mahawawal ya,7 tumwan ri sisyanira datang. Mangling pwa sira, “Om-om teka pwa sirânaku8 Mpu Bahula, mamawa pustaka kitênghulun, 9sugya ika drěbyanê Calwan Arang”.9 Umwatur siro10 Mpu Bahula, eng Sang Mahasanta, yan tuhu lěpihan ing11 Calwan Arang. Saksana12 ginangsal pwa nikang patra dya Sang Mahamuni. Ulya nikang sastra 13antyantêng ayunya,13 panglaku dahat maring kayogyan, 14umarêng kasidyan,14 tělas pwa yêng agama, pangisin ikang pustaka, těka pwêka maring dudu linakwakěn ya, 15 de Sang Calwan

19a. Arang, dadyangiwa marêng gělěh, 1kalěngkan ing buwana ginělo.1 Mwajar ta Sang Munîswara 2maring siroMpu Bahula;2 “Pamulih ktêng Girah, sigra-sigra,3 wawa pustaka denta, kon simpěnanêng antěntê4 Manggali. 5Nghulun beñjang ěñjing5 tumuturêng kita. Kunang awanan mami, ring desa 6gěnahe sing kamaranan nika,6 mwang eng sěma batas7 těgal, lakwa jugê8 kita dihin”. Tan dwâm9 witângañjali umusapi jang Sang Munîndra siro10 Mpu Bahula, mahas11 ta sira. 12Tan lingěn pwa yêng awan,12 13sigra datang ta yêng Girah,13 makwan sumimpěn ikang patra, eng Sang Manggali. Tan warnaněn tingkêng Mpu Bahula 14lawan Ratna Manggali,14 15pateh asilih asih rahinêng kulêm,15 16suka dahat manahira Calwan Arang,16 17lěwih sihira wěka mantu. Pinupundutan ta ya esuk soren, tan ilang takonakna.17 Wacana pwa18 Sang Munîswareng19 Lěmah-

19b. Tulis.19Ěñjing ta sira laku sakêng asrama, inuring pwa sira dening sisyanira katrini. Uměnggal ta lampah Sang Jatiwara Baradah. Tan warnanan pwa1 sirêng (ě)nu, sigra2 datang sirêng desa kang kamaranan, marga samun dukutnya ngremben. Dadi3 amanggih pwa sira wwang mandadyakěn bahni, mahyun tumunu eng sawa.4Ya tika4 kolaran ikang sawa dya Sang Yogîswara, kinusa dening swaminya manangis. Ikang kunapa, rinungan5 pwa ya tayan, 6sweta warna.6 Mangling ta7 Sang Jatiwara, “Uduh kami wělasěn nghulun tumwan I ra kita, manangis makusêng laywanê 8ng lakintêka,8 9lah ungkabi denta,9 10ikang laywanê lakinta,10 nghulun tinghalanyê 11wangke i nika”.11 Ingungkaban pwa ikang laywan, dady ana kětěg-kětěg nika. Kongkab ping rwa, ana amběka nika. Awyatara rwang sěpah, dady alungguh ikang uwus paratra ing12 Sang

20a. Mahasanta.12 1Těhěr mangling pwa sang uwus paratra,1 maturêng Sang Jatiwara, “Pukulan antyanta gunge utang inghulun eng pada Sang Jiwatma. Tan bisa nghulun amanahuri utang nghulun eng talampakanira Sang Mahamuni”. Mwajar ta 2Sang Sri Yogîswara Baradah,2 “E, niskarana ika wuwustêkâywa mangka. Lah pakari kitâpa 3muliheng wesmanta.3 Nghulun lumaris”.4 5Mahas pwa sira5 Sang Jiwatma. Ya tika6 manggih ta sira kunapa, tigang siki majajr. Ikang rwa lagi wutuh, ikang sasiki uwus rusak. Siniratan pwa ya 7tirta gangga měrta.7 8Ikang lagi wutuh,8 sida mahurip tekang gata.9 Sakasana10 sah ta sira sakerika, umara[ti]11 sirêng gr<ě>ha suwung,12 natar nika masamun, dukutnya ngrěmběn. Umañjing pwa sirêng wêsma, 13aněmwa ta sira13 wwang magring. Kalih siki uwus paratra. Kuneng waneh 14eng tangga-tangga nika14 sama gring. Ikang sasiki lagy a-

20b. ngintih-intih. 1Kang tungga(l) lagi1 kěkětěg 2ni kewala. Sama2 siniratan 3tirta pwa ya3 de Sang Munîswara. Sida mahurip 4tê kalih,4 samângastuti ya mangarcamana,5 ri jěng Sang Munîndra. 6Těhěr mandilati lěbu kang anêng talampakan ing pada Sang Jatiwara.6 Mwajar ta Sang Yogîswara Baradah, makwan eng sisyanira kalih siki mantukeng asrama I reha nikâsěpi, patapanirêng Sěmasana ngka. 7Umantuk pwa sisya kalih siki. Amwit (t)a sirêng Sri Munîswara mangañjali. 8Uwus lěpas ta lampah ikêng sisya,8 9sigra datang pwa yêng asramêng Sěmasana Buh Citra.9 10Tan lingěn pwêka.10 Warnanê Sang Yogîswara,11 kesah ta sira 12sakêng rika,12 angidula angulwan laku Sang Jatiwara, mahawan pwa sirêng setra watas 13 těgal-těgal,13 dukutnya kakajar14 mwang pakis waduri, kayunya. Srěgala abahung mamangsya kunapa

21a. anang sukět pakis. Wayasanya munyângalik-alik1 anang tah<ě>n.2 3Datang pwa3 sira ngka Sang Yogîswara4 Baradah. 5Rěpuměněng5 tang swanâbahung, mwang gagak muni, tumwun ring Sang Mahasanta datang. Sakweha nikang kahawan de Sang Jiwatma6 prapa yan lagyôtuha kewala, sida mahurip tikang paratrâtah,7 satinghalira Sang Munîswara ngkana madya ning sěma. Anêki 8str manginakěn waspa karuna sasiki,8 9malayw angalor angidul,9 tan wruh ri polaha nika, 10kolaran (ta) nayanya r10 Sang Yogîswara datang, umara ta11 ya mangastutêng jěng Sang Jatiwara, těhěr12 aturnyêng Sang Mrědu, “Pwangkulun aněda kasihana nghulun, de lěbu talampakanira Sang Munîswara. Nghulun mahyun tumutureng13 swamininghulun. Malara 14jugâti ning (nghulun) lěbu talampakanira, 14 sinung widi ta pukulun, depun katemwing

21b. laki ning (nghulun) 1lěbu talampakanira pukulun”.1 Mangling pwa Sang Yogîswara, “Tan kawasa yan mangkana. Yan during rusaka sy2 laywane lakintêka, bilih kita katěmwa malih 3dening nghulun.3 Rusak pwa ya uwus ikang laywanya,4 tan 5těmu kita5 muwah, kapangguh kita 6yan pati.6 Nghulun tumuduhakna ng swarganta7 8mwang swarganê lakinta.8 Mwah iki paranti sakenghulun, tanggapi away peka.9 Muwah warah mami I ri kita kêngětakna denta,10 kapanggih kitêng lakinta”. 11Sumambah tang I str11 tumanggap ing wacana Sang Mahasanta. Tan lingěn tkang stri, prasida 12uwus měntas.12 Lingěn pwa Sang Munîndra.13 14Laris lampahirêng14 madya ning sěma.15 Kapanggih ta ya Si Wěksirsa, kalawan Mahisawadana, sisya nikang Calwan Arang. Satinghalnyâna16 sang Jiwatma datang umarěk ta yeng Sang Mahasanta kalih, mangastuti ri jengira, Si Wěksirsa mwang Mahisawadana, Mwajar ta Sang Sri

22a. 1Yogîswara Baradah,1 “E, wong-wong paran kita, těka2 sumambahê nghulun těngah ing sěma ngkê,3 kalawan 4sakêng ěndi sangkanta mwang sapweki namanta?4 Katanwruhan nghulun, jateni mami”. Umwatur pwa ya Si Wěksirsa mwang5 Mahisawadana. Lingnya,6 “Pukulun sahaturê pun7 Wěksirsa, pun8 Mahisawadana sumambah eng jang9 talampakanira 10Sang Mahamuni,10 11kasisya lěbu talampakanira pukulun dya Sang Randêng Girah.11 12 Lěbu talampakanira aněda sihira Sang Jatiwara,12 13aněda linukat pukulun dening alaku tan sareh”.13 14Tan dwa ngling Sang14 Yogîswara, 15”Tan kawasa kita lukatarumuhun,15 yan tan Calwan Arang lukata dihin. Pamangkat kitêng Calwan Arang, pâjar kita 16nghulun yan ana ngke,16 Nghulun mahyun sawacana 17alawan I warang”.17 Amwit angañnjali Si 18Wěksirsânikěl tur.18 Mwang Mahisawadana těhěr lumampah19

22b. 1ta ya kalih.1 Lingěn2 Sang Calwan Arang, sěděng 3ta ya3 mangayap ing kahyangan anang Sěmasana ngka. 4 Wahu umantuk paduka Batari Bagawati tinangkil5, sakêng sapwacapan kalawan Randeng Girah. Mawěkas pada6 Batari nguni ring7 Sang Calwan Arang. 8”E aywa kita tan prayatna meh sarupanta”. Mangka ling Batari.8 9Ya tika sandeya manahira Calwan Arang,9 10měněng kangmitěnggěngěn tan pw angling,10 11dening umangěn-angěn pawěkasira Batari.11 Saksana datang pwa12 Si Wěksirsa mwang Mahisawadana adulur.13 Umatur 14ta ya14 umuhun,15 16ring Sang16 Calwan Arang aturnyêka yan Sang Yogîswara Baradah datang. Mangling pwa Sang Calwan Arang; “E kalinganika warang Baradah pwa yan17 adatang ngke.18 19Lah Lamakane19 nghulun mangke sumapahê ri ya”. Saksana20 lumampah ta Sang Calwan Arang. Rawuh pwa yeng ayunira Sang Mahawawal, sumapeng Sang Jiwatma Sang Randeng Girah. Lingni-

23a. ra, “Pwangkulun bahagya Sang Jatiwara, warangênghulun Sang1 Yogîswara Baradah, 2pinaka suka mami Sang Witaraga datang.2 Mahyun3 ulun pituturana 4ng ayu”.4 Mangling ta Sang Sri Munîndra, 5”#, ni warang rahayu dahat wuwusta karsanta yan mangka.5 Lah nghulun mawaraheng niti yogya, away ta 6kita měnyâgang wuyungta, Ni Warang.6 Nghulun katakna dihin. Dentâmati-mati janma lakugělah, maweh kalěngkan ing buwana,7 magawya dukanikang8 rat, mwang amati-mati9 sarat. Pira-pira denta tadahi malapataka ning rat, 10mangka weni yan wwang magring,10 kadalwan denta amawa malapataka, amatyani (w)wang sanagara. Tan kawasa kita yan11 lukata, yan12 tan mahawan pati kalinganika.13 Iwa mangkana yan during wruh pasuk wětu ning lumukat, masa kita lukata”. Mwajar ta Sang14 Calwan Arang, “Kalinganika gang dahat patakamami eng sarat.

23b. Yan mangkana lukatěn nghulun Sang Jatiwara, sihanta mawarang enghulun”. Mawacana ta sira1 Sang Munîndra, “Tan bisa nghulun lumukatê kita mangke”. Těhěr2 mwajar têki Sang Calwan Arang, kroda 3mabang duka wuyungira,3 4dening dinohan wuwus de Sang Yogîswara.4 5”Yan don inghulun awarangê ri kita. Nghulun mahyun lukata. Lěm<ě>h pwa lumukatênghulun.5 Lah misan-misan 6mami angěmasanang pataka papa kawignan.6 7Lamakanê dak těluhe7 kita Rěsi Baradah”. Těhěr8 umigěl 9ta sang9 Calwan Arang, 10sumungsung kesa,10 hakwanya11 mulirak-mulirak,12 13kadi nayana ning sang mong mahyun duměmakêng nara.13 Karanya karwa14 manuding ing Sang Maharěsi.15 “Pějah 16kita mangkê (w)wang dening16 nghulun Yogîswara Baradah, sugya tan wruha kita warang. Iking groda magang dak17 nghulun těluhe. Deleng18 denta Mpu Baradah”. Saksana rěmok tikang wrěksa groda

24a. gang,1 de nikang sangět drěsti nikang Calwan Arang 2těkang wodnya.2 3Tan dwa3 ngling Sang Mahamuni, “Lah, Ni Warang, těkakěn jugêki muwah paněluhtêka den asangět, masa nghulun kagawokana”. Těhěr binangět denira tuměluh. Ua 4tika mijil bahni muntab murub angabar-abar,4 5lwir kadi gělap guměsěng ing sarwa taru, saka ring nayana, grana, srote, jihwa, murub muntab ry angga Sang Jatiwara.5 6Tan wigani pwa ya Sang Jiwatma,6 ebaj denira ruměgěp urip 7ikang sarat.7 Mangling pwa Sang Mahawawal,8 “Tan pejah nghulun denta těluh, Ni Warang, kakukud uripta den inghulun, moga kita matiyêngkang9 pangaděganmw ika”. 10Ry uwusnya tiniban hastacapala de Sang Munîndra.10 Ya tika paratra Sang Calwan Arang, rikana 11pangaděganya juga.11 12Dwadi umangěn-angěn siro Mpu Baradah rikang dalěm twas,12 “Uduh, during mamy awara-

24b. heng kalěpasan mareng ni warang. Lah wastu 1si kita1 ni warang waluya2 mahurip muwah”.3 Ya tika mahurip Calwan Arang. Těhěr4 runtik manguman-uman iking Calwan Arang. Lingnira, “Nghulun uwus paratra, apa pwa nghulun5 denta 6uripakěn manih”.6 Masama pwa Sang Munîndra. “E, Ni Warang dwan inghulun umuripakěnêng kita muwah, t urung mami7 mawaraheng kalěpasanta,8 mwang tumuduhêng swarganta, kalawan hilanga nikang wignantêka,9 10makadi hurung wruh kita putus ing angaji”.10 Mwajar ta11 Calwan Arang, “Uduh, 12kalinganika mangka.12 13Lah kamayangan lamun ana sihira Sang Yogiswarêng kami,13 lumukatênghulun. Nghulun mangke14 sumambaheng jang15 lěbu talampakan Sang Jatiwara, 16yalon lumukatênghulun”.16 Saksanômuhun17 18pwa Sang18 Calwan Arang eng jěng Sang Munîndra, Ya tika winhutakěn kalěpasanira, mwang 19tinuduhakna ng swarga,19 20mwang pasuk wětu nikang buwânatah.20

25a. Ry uwusira 1winarah-warahan tingkeng tin1 dya Sang Sri Yogîswara Baradah, 2suka ica lěga lila warana ajñana Sang Calwan Arang, tan katiling caranyêng nguni, anghing ginengnya ng wacana Sang Yogîswara. Pitutur i rāyu uwus riněngěnyatah, mwang karasa denika.2 3Ya tikâmwit pwa3 sira Calwan Arang, mangastuteng jang 4lěbu talampakanira Sang Prawara. 4Ling Sang Mahamuni, “Lah, měntas kitâlukat 5lugas jati5 ni warang”. 6Ya tikâtěmahan6 paratra Calwan Arang, sida-sida7 lukat, 8umor sirêng atah.8 Tunwaněn sawa 9Sang Randa dya Sang Jiwatma,9 10uwus lěbur awu tan pasesa.10 11tang lingonyêka.11 Ya tika12 Si Wěksirsa mwang Mahisawadana, samyasurudayu, amalakwa wikonaneng 13Sang Mahamuni.13 14Apa ta karana nika mangka,14 i reha nika tan kawasa tumut alukat pa-

25b. reng kalawan Randeng Girah. 1Ya ta1 sama winikon karwa dya Sang Munîswara. Tan warnan 2nikatah mwang Calwan Arang,2 sama3 Sang Jiwatma mahas 4pwa sira karsa ng Gira(h) ngka,4 tumilikeng Mpu Bahula, mapajara yan Calwan Arang uwus paratra. Sigra datang ta Sang Yogiîswarêng Girah, cumunduk 5pwa sireng5 kabuyutan ing (w)wong Girah. 6Dady ana wwang maweh6 wruh7 mareng siro Mpu Bahula, yan8 Sang Munîndra datang. 9Tan dwa mahasewa siro Mpu Bahula, eng Sang Jatiwara,9 10atur sambah anuhun jang talampakanira10 Sang Mahamuni. Lěbu kang anêng talampakanira yadi Sang Witaraga, dinilatan pinakôpajiwa mwang ěnahakna ng wunwunan de Sang Mpu Bahula. 11Mangling pwa Sang Yogîswara,11 “E Mpu Bahula nghulun amuhutê ri kita, warang mami12 Calwan Arang uwus paratra ya.13 Sida mur14 lukat sida de ninghulun, 15mangkweki karsaninghulun,15 laku ta kiteng nagara, pamatureng Sri Narêndra yan Calwan Arang uwus pějah. Si Wěksirsa,

26a. mwang Mahisawadana uwus asurud ayu angawasya, karwa1 amarěkêng nghulun. Aturanta yan nghulun ana ngke,”2 Saksanâmwit angastuti,3 siro Mpu bahula ri jang Sang Mahamuni. 4Mahas ta4 sirêng nagara. Tan warnanan 5ana ng awan siro Mpu Bahula,5 sigra datang pwa sirêng rayja. Pangguhnira Sri 6Naradipa sědang ana sira tinangkil,6 atěngêng 7tingkang panagkilan. Parâdipati Patih Amangkubumi, makadi Rěsya Bujangga Siwa Bra(h)mana, tan ya uninga tikang para satryâdi. Sopacara sama sri tininghalan, saha kandaga těwěk, sapanda-panda. Sadatangira siro Mpu Bahula, kady asinang tingkang yati manguntur, sama cingak tikanang wwang panangkilan. Tan dwa anangkil parek7 těhěr umatur siro8 Mpu Bahula. Lingnya,9 “Pukulun 10sira sang amawa rat10 sahaturane Mpu Bahula, eng Paduka Batara, pun Calwan Arang sampun paratra, dya Sang Mu-

26b. niwara. Pun Wěksirsa, mwang Mahisawadana, sampun asurud ayu, 1samângawasya nuhun jang lěbu talampakanira Sang Yogîswara.1 Sang Munîndra 2mangke sira woyêng Girah ngkana”.2 Mwajar ta Sang Naranata, 3”E bahagya si yan 4mangkadi lingtêka4 Mpu Bahula, 5pinakasuka n ingong kady5 aturta yan6 sira Sang Mahamuni ana ng Girah ngka. E Patih Darmamurti, padandan syandana kita, mwang aliman,7 8ingong jaga amarěkêng Sang Jatiwara, 8kalawan yayîswari tumut mareng Girah”. Akrigan 9tikang wwang sanagara9, 10umwang gumuruh swaran ing taběh-taběhan, gong gěnding curing ing abarung tan paparungwan. Pangkrik ning kuda krěbět ning dwaja kětěb ning lumampah,10 11kadi bubula tang buhtala,11 lam-

27a. pah nikang wadwa sěsěk syuhpěnuh ikang awan 1tan papěgatan,1 2lwir larwan-larwan,2 3umijil [ma] sakêng wiwaranika.3 Tan lingěn laku Sang Natêng hěnu, sopacara 4sri dinirya,4 t papando rowangira ugihan pipingitan. Ana nunggang sakatra lyan tatan kinaharsan madarak adarat kunang, wan maguywa-guywan, pada wijah-wijah polahnya. Sigra datang pwa ya Sang Bupati ng Girah.5 Tan lingěn ikanang wwang manonton. 6Ana kapwa manonton, ana kawudan kapiwure kesa. Ana kelangan ken nika tan katolih, dening gěngya mahyun umulata, waneh malajang kapinyanděm.6 Tan 7dwa jumujug ngkanang7 kahananira 8Sang Yogîswara8 Baradah, ana ng kabuyutan ing (w)wong Girah. Sadatangira ngkana Maharaja Erlanggya, 9saramânapa Sang Jiwatma.9 Lingnira, “Om-om pwangkulun Sang Prabu, bahagya yan datangê nghulun, 11kamantyanta de11 Sang Prabu 12sumadyêng sang (w)wong kabranan,12

27b. 1lah sama linggiyêngke sang amawa nagara.1 Nghulun kataknê ri pějah niking Calwan Arang, Si Wěksirsa, mwang Mahisawadana, uwus ya masurud ayu, milwa ya ngumilageng nghulun”. Mangling pwa Sri Naradipa,2 “Bahagya sya pukulun, yan pějah niking Calwan Arang. Antyanta tusta manah i nghulun. Mur mangke kalěngkan ing buwana gělah-gělah ing sarat karěsrěs ing jagat, 3uwus-uwus kadi tarulata gulma janggama, masa hama katrini, lěbu mělětu(k) alisyus milěk, ruksa rwan ika ruru tibêng butala, aminta-minta jawěh tan ana. Mangkana sama nikang nagara, uwus ruksa tan wring deya i nghulun. Tan pateja ikang nagara, de nikang Calwan Arang, aminta-minta urip tan ana. Mangke pwa sadatangira lěbu talampakanira ana ng Girah ngke, kadi tarulata angayunakěn tanggal ing masa kartika, dening lěbu talampakanira anetes i gangga tirta kamandalu. Tan wruheng waluyâgěsang tikang sanaga-

28a. ra muwah de Sri Munîndra. 1Mangke pweki pakulun,1 pira-pira utangenghulun, ring lěbu talampakanira Sang Jatiwara.2 3Gang tan kena piněluk, dawa tan kěna děpanana. Tan kěna nghulun sahur,3 anghing ng(h)ulun 4sakarěh-karěh inghulun4 hělěm sumahuram e(ng) lěbu talampakanira Sang Yogîswara, dening tan sipi-sipi gange utang inghulun”. Mawacana pwa munîswara, “E, niskarana wuwus (S)ang Prabu ika mangkana. Durung tělas pwa den I nghulun umutahakěn nikang Calwan Arang. Ry uwus pwa ya pějah ya têka 5kahyun inghulun gawyaněn ayu5 muwah. Ikang Banaspati gělah-gělah ikêng Calwan Arang, dady ana dangka iing Girah prascitaněn,6 7kabaktyanana dening (w)wong Gira(h) ngke atah. Arananêng Rabut Girah.7 Tan ana umigrahana muwah ikeng nagara lyan paminggir. Apan uwus (s)ida Rabut Girah”. Amintuhu ta Sang Narêndra, sotusira Sang Yogîswara. Mangling muwah Sang Mahasan-

28b. ta, “E Sang Prabu umantuka jugê karuhun mareng nagara. Nghulun lagy amrascita ta lětěh iking Calwan Arang. Yan nghulun uwus amrascita iking Rabut Gira(h) ngke, nghulun maraheng rajya nagara, umikweng Sang Prabu”. Mwajar ta sang Nata Erlanggya, 1”E, kalinganika mangka, mangke ta pukulun uwus kariyan”. Wacana Sang Mahamuni, “yan abot adangan, mangke ta1 pukulun ayun amwit ra putu lěbu talampakanira Sang Jiwatma. 2Mantukâruhun marêng kadatwan ra putunira. Pun Kanuruhan 3den ipun3 kantun iriki, umiringeng lěbu talampanira, marêng rajya nagara”. Hělěm4 tan amwas mantuk ta Sang Prabu, 5ingiring dening wadwanira atah.5 Tan warnanan 6pwa sira ng awan,6 sigra datang pwa sirêng kadatwan. Lingěng ta sang Yogîswara Baradah, ana ng Girah amrascita Calwan Arang, beya pwa sakeng Sang Nata. Ken Kanuruhan 7mangarwa yan i7 Sang Mahamuni, 8sangkěp têkang saji-saji.8

29a. Ry uwusira amrascita, sida ingaranan Rabut Girah, pinaka kabuyutan ing (w)wang Girah, 1katěkan ing mangke. Siněmbah ingarcamana,1 uwus (S)ang Mahamuni karyanira, tan amwas umilag pwa sira madampa syandana. Ken Kanuruhan mahawan aswa, umikuheng jang2 Sang Jatiwara, lakwa mareng nagara. Tan kantun 3siro Mpu Bahula3 4manitih ya wayja bang.4 5Tan lingěn pwa sira nga awan.5 Sigra datang ta sirêng nagara, 6kawětra heng Sang Prabu yan Sang Yogîswara datang.6 7Tan dwa7 umjil Sang Prabu Erlanggya sakeng kadatwan, amapageng Sang Mahamuni Baradah, wangěn ing8 jaba kuta niking manguntur. Umwang swara ning taběh-taběhan,9 gong gěnding pěreret (t)an paparungwan. 10Kadirya pwa10 Sang Yogîswara de Sang Naranata. Saksana 11tumurun ta Sang Narendra sakêng sakata,11 těhěr 12ingiringakenira ta12 Sang Mahamuni marêng kadatwan. 13Anulya lininggyakěnira13 Sang Maha-

29b. rěsya ring patanya anta.1 Kunang sang Naranatâlinggih2 sira woyêng palipir. 3Tan dwa3 mwajar ta Sang Narêndra, matur eng Sang Mahasanta, “Pukulun saturê pun Erlanggya, kahatur ing lěbu talampakanira Sang Jatiwara. 4Mangkwêki sampun krěta ikang sanagara de Sang Munîswara.4 5Mangke ta pukulun kahyun ing ra putunira, mahyun umikuweng jang5 Sang Mahamuni, aněda sih Sang Jatiwara. Tumuta tumaki-taki Sang Hyang Darma, asurud ayu wara6 tuminggalakên ikang7 budi mahala. 8Bangga kuhaka paradara cara cara mareda,8 ikang dremba, 9moha, loba, dama creyan, trěsna gang, sungsut,9 sadaka forawa kagugwa10 pwa dera11 putunira.12 Uwus prabu wisesa13 nyakrawati,14 suka pradana wah akarawahan, wayo sarwa makweh 15tan lingěn ikang ratna rajya mulya,15 16anang kadatwan.16 Anghing17 kapti ning 18ra putunira mangke,18 wruha 19tingkah ing agurwan-gurwan, mangrasa ana19

30a. 1Sang Hyang Darma.1 2Wruheng kapatin2 mwang kang ungsiněn, wruha isi ning 3swarga naraka,3 mwang 4pasuk wetu ning buwana agung alit, wruhêng margâgung angěněrgana simpangan, kang yogya tutěn de Sang Wusman, mwang kapanggihnya de sang mahawan marga ngkana”.4 Mahangkana aturira Maharaja Erlanggya ring sang Mahamuni. Mangling pwa Sri Munîndra5 Baradah, “Uduh rahayu dahat wuwus (S)ang Prabu, antyantê yukti nikang sarat yan mangkana. Kita pwa ruměgěpeng Sang Hyang Darma, mwang umowahana ng budi mahala. Tan sipi yukti ratna nikang nagara”. Mwajar ta sang Nata muwah, umwatur tingkeng6 sasari, “Pukulun pira ta gang ikang sasari, kang7 kahatureng lěbu talampakanira? Kunang pirak, winarah 8jugêki putnira,8 ring nista madyôtama9 ikang sasantěn”. Mwandika pwa Sang Mrědu, 10”E, kalinganika mangka karta ning Sang Prabu,10 11nissarana ika11 tingkahing beya. Yadyan tan pabeyaha,

30b. yan atěgaw ing1 tuhuwa 2kewala kagurwan-gurwan,2 3sama pwa lawan3 abeya. Ring ngabeya yan tan atěgwing tuhu ring 4Sang Guru,4 pada kalawan tan beya, tan 5kadi ring tegw ing tuhu uměntasakěn deha saking ngke.5 Nghulun mangkyâwaraheng beya, 6mwang lwir ikang sasantěn.6 Ikang pirang sabuwana ngaran,7 8yêka ta8 pongkab sabda ngaranya. Batur ing sasari, 9kang sapaha nista ika.9 Madya ikang patang iwu, utama walung iwu, utama ning utama walung laksa. Yêka gêng lit ing sasari. Iwa mangkana yan tan 10atěgw ing tuhu,10 denya gurwan-gurwan,11 sama12 kalawan kang13 tan pasasantěn. Kang atěgw ing tuhu juga yěka makasasari, 14ot (t)atan ot angel nora udan mwang panas,14 yan pangutus ing guru linakwanan juga. Tan wěnang manikělakna 15ng tuduh,15 yêka makasasari. Utama yan aging sasantěn, tur atěgw ing16 tuhu, mwang tan panikělakěn tuduh. Utama dahat 17yan ana wwang maha-17

31a. ngkana.. Kita pwa Sang Prabu, 1yan pajěg ing karya moyah arěng,1 sakahyun Sri Narapati juga dawning sasari. 2Nghulun tan wěnang yan umastiya”.2 Mwajar ta Sang3 Sri Narêndra, “Ikang walung iwu pukulun, kalakwan de ranak lěbu talampakanira, katura ng 4paduka Sri Munîndra.4” Mangling ta Sang Jatiwara, “Lah amangiděpakěn nghulun, ri wacana5 Sang Naranata. Nghurun mawarah tingkah ikang puspa, 6nora agroda tan kajěng sakti,6 sědah pitulikur apwan,7 wadahi ng 8sangkwa lingganya rukma.8 Pucai9 sotya mirah, sekar ura nika kañcana mwang salaka luru. Palwa den atipis gunting ika, wijanya mirah sahana nika. Ana pwa sasar-sasaranta atapa, satiba-tibanta kinamulan ing rat, mwang kinatongan ing buwana jagat, 10makanguni paranusa baktya, pranatê ri kita”.10 Amintuhu pwa Sang Naranata,11 12ri pawarah Sang Mahamuni.12 Saksana motus ta sira, mandandani puspa mwang sěkar ura, wija. Makanguni 13tikang a-

31b. yunan.13 1Sampun sama dinandan pěpěk atah. Tan ilang takwanakna, isi nikang ratna dukarâdri,1 2makadi ikang papajangan2 sampun 3pwa yadinandya-nandya.3 Antyanta langěn ika. Sang Prabu sampun malih 4sira adiwasraya,4 kalih sira paramêswara.5 Sampun malih sangkěp ikang saji-saji, 6konang-unang tiningalan.6 Marěk ta Maharaja Erlanggya eng Sang Mahamuni Baradah, ngkana ng papajangan. 7Tan sipi-sipi lalěh nika,7 kumutug kukus ing asěp-asěp, mwang dupa dipa, 8aměpěki tikang buwanantara, kongas těkêng akasa. Rsigana sahana nikang langit, kagyat umungas ikang dupa dipa, sama nonto(n) sakêng gaganântara, makadi umuji ulahira Maharaja Erlanggya, kadi milwa añjěněng ya mastwakěn tingkahira.8 Umwang ikang9 taběh-taběhan, 10lyan rěgang10 sangka 11gěnda-gěnding parěng umuni.11 Pěreret 12mwang suruny agěndang gong abarung tan12

32a. paparungwan.1 Mangandika pwa Sang Jatiwara, “E para ngke kita2 Sang Prabu. Mangkweki nora nghulun angomani mare kita 3těkêngong sěděpi basaja,3 ingkaneng jga ninghulun4 5palinggya ngka,5 ngong sěděpinya6 kita Jatiningrat puspatanta”. Sumambah pwa Sang Prabu kalih pramêswarinira, ring Sang Yogîswara7 Baradah. Ingingsar ikang puspa eng sangku, dinasaran pastan kañcana, kengsar8 ping tikga ikang puspa. 9Tan dwa9 siněděpan ta10 Sang Prabu, kalih pramêswarinira dya Sang Mahajiwatma.11 12Ry uwusira sahângaskara,12 těhěr13 winarah-warah ta sira lwir 14ing Sang Hyang Darma, lwir ing dumadi mwang rasan ing tan pwa dadên wěkas ing alit agung. 14Tělas pwa denira mawarah. Ya tika 15anumuhut ring niti yogya, rahaywa nikang lampah, 15 linakwakěnira. Ikang atapêng rajya, mwang atapêng giriwana, lan tingkeng16 catur asrama winarahakěnira.17 Lwirnya,18 Agrahastana, Awanapastra, Abhiksukana,19

32b. Brahmacarina.1 Artanya,2 Agrěhastana ngaranya,3 wikw araby anak-anak aputu. Wanapastra ngaranya,4 ikang adukuh těngah ing alas gang, wana ngaran ing alas, patra ngaran ing gogodongan mwang sukět.5 Mary amangan yang 6tan olihnya6 angrěnggut sukět godong kanang dukuhnya. 7Matya uripa,7 tan kencak pwa ya sakêng sana. 8Ikang biksuka ngaranya,8 ikang mahapandita mukti, wěnang mamtyani, wěnang adrěbya kawula sakalwira, mwang sakawongan ing wwang makahuluna, mapatni manjajamaha, tan sikaraněn de Sang Prabu, apan uwus linggyanya mangkana. Brahmacari, ya pwa ngaranya. Ia caturbeda lwirnya, Ana suklabramacari, ana tan trěsnabramacari 9ana sawalabramacari,9 10ana bramacari těměn.10 Suklabramacari ngaranya, anaking alěbu guntung during wruh rasa ning sěkul ulam, mwang rasa ning sala-

33a. ki sapatni durung wruh. Ajar-ajar sangkat alit.1 Yêka suklabramacarya ngaranya. Ikang tan trěsna brahmacari, dangu budy2 amběk3 bangga kuhaka, ya tika4 mangguh5 warah ayu, mwang rasa 6sakěcap rwang kěcap,6 tur karasâtah7 denya. Těhěr8 atinggal kadadin, mwang atmaja, patni, 9tan pakarana,9 anuly ajar-ajar. Yêka tan trěsna brahmacari ngaranya. Sawala brahmacari pwa10 ngaranya, hawanâtukar těka swamiya, katitihan pwa ya merang makanguni yan ingadu dening tuhan, tan pangěnoh merang, 11pwa ya,11 anuly angajar-ajar. Sawalabrahmacari ika. Ikang brahmacari těměn pwa ngaranya, 12sarupa-rupa ning sang12 wiku, yan pratyaksa13 wruheng14 rasa kabeh, mwang wruh pasuk wětu ning buwana15 jagat. Unggwan, 16makadi yan uwus pinutusakěn angaji. Tělas ing darmâtah.16 Yêka brahmacari těměn pwa ngaranya. Ika17 ta catur asrama ngaranya.18 Linggihira Sang Ma-

33b. hapandita1 sowang-sowang. 2Têngětakna haywa malupa,2 kalawan kitânaku Sang Prabu, 3tapantêng rajya.3 Away kita tan umiring tingkah ikang dangu,4 5aywânângurangy anglintanga5 sita sitantêng6 buwana. Kang ana ng kuna den ana samangke,7 ikang norêng kuna dn nora mangke,8 ikang katama katěmu juga9 den umaksih, denta umiring. Away 10ta kita tan10 pagaman-gamanta wěksa, 11ring wadwantêkâtah.11 Ana 12 pwa ikang12 Dewasasana, Rajasasana, Rajaniti, Rajakapa-kapa, Manusasana, Siwasasana,13 Rěsisasana, Adigama. 14Ika ta13 jěněngakna denta,15 enak pwa pamuktyantêng sarat16 manyakrawati. Kitêng bumi Jawadwipa ngke, tapi těkêng Nusantara kawasa. Inak ta tâmbek nikang sarat kabeh denta, makadi 17sira uwus17 watak Sang Hyang Darma, wruh kraman ing pati kalawan mahurip, wus wruhêng swarga nara-

34a. ka. Waspadêng kahulihanta, wruh kita pasuk wětu ning buwana kabeh, 1mwang ugěr-ugěr ing sarat.1 Tan ana kasandeyantêng2 buwana, engět-engět 3denta pwawarah nghulun Sang Prabu,3 away malupa”. Mwatur pwa Sang Nata, eng Sang Munîndra, “Atěda tanuja lěbu talampakanira Sang Jatiwara,4 ri pitutur Sang Yogîswara”. Tělas pwa inuhutakěn de Sang Muniwara, antyantê sih Sang Satwika, eng ranan Sang Wascita, 5yayâpinandaman,5 6dening ling Sang Darmâtma.6 Ry uwus pwa mahangkana luwaran karya Sang Bramila. Ya tika siniwinira ta 7sang sramânêng rika, 7pinupundutan 8ta sira8 tadah. Tan ilang takwanakna, 9sêsi nikang ratna dukarâdri,9 ana ngke,10 11Sang Naranata kalih binaji11 angyapêng sira, tan lingěn ikang ugi yan pipingitan, mwang papando rawongira, sami12

34b. tumut 1sama angayap ana ngka. Suka gumuywa-guywan, kata-kinatakěn denira.1 Wus andalu dumunung sirêng yasa danta, ungwanirâmregil2 Sang Mahamuni. Ěñjing amwita 3sirêng sunwanira.3 Mwandika pwa sira Sang Mahawaksa, eng 4Sang Prabu, “Karsâmwitramantânaku,4 5aki prabu,5 nghulun umantuk eng asrama”. Mwatur pwa Sang Agani, “Singgih pukulun lěbu talampakanira atoliheng ng asrama, mangkyâtmaja Sang Mahamuni, lagyângatura ri jang Sang Jatiwara”. Mwajarta muwah Sang Nata, n umutusêng Apatih, mwang Ken Kanuruhan, umiringêng Sang Mahasanta6 mul7 mareng asramanira.8 Samy adandan syandana liman aswa.9 Inaturan ta Sang Yogîswara de Sang Prabu, 10yatra limang kěti, tayan11 sekět pangaděg, hema lyan (n)awaratna sarwa makweh, mwang12 kawula juru sawah satus, 13pamahat satus,13 kěbo lyan sapi pagawe ma-

35a. kweh, kahatureng Sang Jiwatma, 1Mangling pwa Sang Mahamuni, “Atarima nghulun ry atur-aturta Sang Prabu. 2Ana pawěkas ing nghulun muwah e ri kita.2 Away tan wilaseng kasyâsih, 3makadi srupa-rupa ning Pandita nistâdi3 away kita4 tan mule”. Atur sambah ta Sang Natêng Mahamuni, těhěr5 umusapi jang 6lěbu kang ana ng6 talampakanira Sang Yogi Baradah, ěnahakěnirêng wunwunan de Sang Nata, 7kalih pramîswaranira.7 Mangling pwa 8sira muwah Sang Jatiwara,8 “Lah kantuna anakinghulun 9sama rahajang kita,9 aywa tan mêngět sapawarah inghulun. Rahinêng kulěm atyatêni”. Saksana sah10 laku Sang Yogîswara, muggweng sakata sira,11 iniring dening Rakryan12 Apatih, mwang Kanuruhan, Tuměnggung. Tan kataknêng awan13 sira. 14Mwenggal ta laku Sang Rěsi. Tan lingěn ikang tanayan tani sakambah de nira, sami kagawokan ing Sang Munîndra, I reha ng sakti tan p-14

35b. pama. Sigra datang pwa sira ng1 asrama eng Sěmasana ngka.2 3Tan dwâmwit3 mangastuti ng jang nira Ken Apatih, mwang Kanuruhan Tuměnggung. Samâtolih sirêng kadatwan. Tan warnanan Ken Apatih mwang Ken Kanuruhan Tuměnggung, sampun kêsah 4pwa ya4 sakêng asrama. Sang Yogîswara 5ta sira5 lingěn, sinungsung ta sira dening putrinira, mangaran Wedawati. Pinapag ta sirêng gwapura, 6parêng sukâjñana6 sira Sang Yogîswara 7mwang wěkanira.7 Saksanômantukeng8 9dalěm ing asrama, parêng sira. Tan lingěn pwa Sang Jiwatma,9 uwus ana nga asramanira. Wacananan10 solahira Sri Narêndra, anan ng nagaranira. Suka Wirya krěta manahira, inak pwa11 kang rat kabeh ri pangaděganira. Wit12 eweh tan ana. Kunang nghawan. Ika nggwanikâhrit, pambwegalan,13 pangěntalan.14 Ingěnahan pwa ya wwang dinadyakěn desa, hěnu ikang katěgalan, sawat alasnya lor kidul, 15mwang wetan kilyan, kangkěran

36a. nikang wwang lumiwat awan. Ya tika kinwanira15 1mananemi groda,1 mwang wudy, ambulu,2 jinajar-jajarnira, dady ahëb3 ikang wwang lumiwat awan. Tan lingěn pwa wwang Nusantarâtah, samy ahiděp mangawulêng Sang Naranata.4 Sabrang, Malayu,5 Palembang, Jambi, Malaka, Singapura, Petani, Pahang, Siyam,6 Cěmpa, Cina,7 Koci, Kěling, Tatar, Pego, eng Kědah, Kutawaringin, Kate,8 Bangka, Sunda, 9Madura, Kangayan, 10Makasar, Seran,11 Goran, Pandan,12 Peleke, Moloko, Bolo, dompom13 BIma, Timur, 14Sasak, Sambawa.14 Samangka kweh ikang Nusantara, kang15 asrah upěti marěkêng Sang Prabu. Sira Sang16 apuspata Jatiningrat, maharaja17 Erlanggyâbiseka. 18Ikang para brahmana,18 buhjangga, 19siro para rěsi,19 samy anglinggihi sasananira sowing-sowang, 20ana ng nagara mwang ring asramanira.20 Inak pwa kabeh

36b. těkan ing tanayan tani. Landuh ikang udan, dadi ikang tahun, amurah tang sarwa tinadah. Ikang wadwanira1 samy atata, anut ing tingkah ikang dangu.2 Ana ta putranira kalih siki, samânwam apěkik ing rupa. Sira ta jagâděgakna prabu, anghing lagi kepwan 3naya Sang Prabu3 prěnahirângaděg. Mahyun aděgakna ng Nusantara sasiki, sasiki malěr4 mangaděgêng Jawadipa. Lagya sandeyâjñna Sang Nata. Apa karanika mangka? I rehnika putrânwam tan wruheng reh. Manawi kirang dana awasana tan pawadwa ika5 ring wěkasan, marma ning tan sinung mangaděga sirâdoh.6 Anghing kapti ni Sang Naranat,7 juměněngêng8 Bantěn sasiki, mwang ing Jawa sasiki. Apan Balîka9 maparěk, sama10 lawan maksiheng Jawadipa.11 12Dady amijil12 ta Sang Prabu13 14tinangkil dening wadwâtah atěngêng,14 tan dwa mwandika ta Sang Bupati, akraming mantrinira kabeh, Ing ken apatih, (tuměnggung,rangga,)

37a. Kanuruhan, mwang ring mantryanirâtah.1 Makadi 2ng para brahmana buhjangga rěsi.2 Mwajar ta Sri Narêswara,3 “Kaptya ninghulun apatih ana kita, mantryaninghulun kabeh, mwang kanuruhan samadaya.4 5Ana sira5 6(brahma)na buhjangga rěsi.6 Nghulun jagâděgakna ratu putraninghulun, ing Bali sasiki, mwang I Jawa sasiki. Angapa denta rumasa? Nghulun mwalih lagyakěn amarěk marahêng Buhcitra Sěmasa(na tuma)riêng7 lěbu talampakanira 8Sang Yogîswara,8 sudârsa ning (ng)hulun”. Umwatur ta9 Ken Apatih, mwang para10 mantryanirâtah,11 makadi12 Sang Mahadwija,13 samy aninggihakěn tumurut,14 yan matur-atur maring eng (sang yogîswara)ra. Mwandika pwa Sang Prabu muwah, motuseng Kanuruhan umarěkeng asrama. Amwit anganjalya Ken Kanuruhan 15ri jang15 Sang Naranata.16 Sakasana17 lumampah ta sira Ken Kanuruhan, munggweng sya(nda-

37b. na. Lěpas ta) lampahnikeng Kanuruhan, 1dinulur dening naranyâtah.1 Sigra datang pwa yeng asrama. Tumurun ta Ken Kanuruhan sakeng sakata. Umañjing ta sireng gwapura, panggih ta Sang Mahasanta sědang2 sinewa de(ning3 sisya) nirâtah.4 5Sarama siranapeng Kanuruhan,5 “Om-om bahagya kita laki Ken6 Kanuruhan. Apeki karyantênghulun mareng asrama?” Umwatur ta Ken Kanuruhan, “Pun Kanuruhan ingu(tus de ranak) lěbu talampakanira pukulun, kinen tumariheng Sang Yogîswara, dening putranirânak,7 8lěbu talampakanira kalih siki,8 mahyun aděgakna ike 9natêng Bantěn sasiki,9 ratw ing (Jawa sa)siki. Mahangkana patary ry anak, lěn sasiki,9 ratw ing (Jawa sa)siki. Mahangkana patary ry anak, lěn sasiki,9 ratw ing (Jawa sa)siki. Mahangkana patary ry anak, lěbu talampakanira ri jang 10Sang Munîndra.10 Sandikanira11 Sang Pascita12 rěke tinut13 de ranak Sang Dyaya”. Mangling ta Sang Wicaksana, “Kalinganika14 mangka karsa

38a 1Sang Prabu,1 tan kawasa 2ika yang mangkana,2 apan ikang Bali, tuhu tan ana ratunyângaděg mangkěg mangkê. Anghing ta3 ana sira Sang Yogîswara, umunggw ingkanang4 asrameng Silayukti desa, kaprěnah tuwa de ninghulun. Antyanta dening kasakti sira, 5mahabara sira tan popama.5 6Ika ta Manawa sira tan suka, apan tan sipi-sipi kasaktyanira.6 7Sira Sang7 Mahamuni Kuturan puspatanira. Mghulun maraheng Bantěn dihin, umarěkeng Sang Mahamuni eng Sukti, aněda anugrahanira8 Sang Munîndra.9 Kita pwa Ken Kanuruhan pamulih juga10 marîndra.9 Kita pwa Ken Kanuruhan pamulih juga10 marêng nagara, aturakna ng Sang Prabu sapakata ninghulune11 ri kita. Yan datang12 nghulun sakêng Bantěn, annuli mami marêng nagara, amarěkeng anakinghulun, umuhutakna ng solih inghulun, datan sakêng Bantěn”. Amwit angañjalya pwa Ken Kanuruhan ri 13jang Sang Yogîswara,13 mwantuk ta sirêng nagara. Kêsah ta sira sakêng asra-

38b. ma. Tan 1katakna nghawan,1 2sigra datang pwa yeng nagara, maturing Sang Bupati, sapawěkasira Sang Yogîswara. Tan lingîswara. Tan lingěn ta Ken Kanuruhan, uwus umatureng Sang Naranata.2 Wacana Sang Mahamuni Baradah, 3mawěkas-wěkas ta3 sirêng put(r)inira, manama4 Wedawati,5 “E putrininghulun Wedawati,away ta kitâge lěpas duhun,6 7herě(n) mami7 datang sakêng Bantěn, kalawan durung uwus lagi karyaninghulun, hělěm kita parêng kalawan nghulun”. Amisinggih pwa ya Sang Putri, 8ry andika Sang Yogîswara.8 9 Tan dwa mahas ta9 Sang Mahasanta Baradah mara eng Bantěn wiprayanira,10 datang eng asrama ng Sukti. Kunang desa kang kahawan 11de nira11 saking asraměn wiprayanira,10 datang eng asrama ng Sukti. Kunang desa kang kahawan 11de nira11 saking asramêng Sěmasana ng Lěmah Tulis, 12ri ngkana ng12 Watulambi, ring13 Sangkan, Banasara, ring Japana, Pandawan, Bubur Mirah, kapering desêng Campaluk, Kandikawari, ring Kuti, Koti. Irika ta sirâmrěgil sakulěm.14 15Eñjing lumampah pwa sira,15

39a. 1kadungkap tang1 Kapulungan, ring Makara Mungkur, Bayalangu, Ujungalang, Dawěwihan,2 Pabayěman, ring Tirah, ring 3Wunut, Talěpa,3 Weng4 Putih, mwang ing Genggong, Gahan,5 Pajarakan, Lesan, Sěkarawi, 6ring Gadi.6 Minggar mangalwar Sang Mahamuni laku 7kalintang desa7 ng Momorong,8 Ujung Widara, ring Waru-waru, Dalěman. Lěmah Mirah, Tarapas, Banyulangu, Gunung Patawuran, Sang (H)yang Dwaralagudi,9 Pabukuran, Alang-alang dawa, Patukangan, Turayan,10 Karasikan, Balawan, Hijin, Belaran, Andilan.11 12Tan lingěn desa kang kahawan de nira.12 Sigra datang ta13 sirêng Sagara Rupěk.14 Sang Jatiwara Baradah mangantyakěn (w)wang manambangi 15pwa sira,15 dumadak 16asěpi wwang manambangi,16 tan ana kadirya de Sang Mahamuni. Dady ana ta rwan ikang kalañcang, ngkanang kikisik ya tika (ka)mbang-kambangakna17 ng samudra, titihana de Sang Mahamuni Baradah.

39b. Těkângaděg ta sirêng rwan ing kalañcang, 1lumampah ta sireng sagara rwan ikang kalañcang.1 Mangetan laku Sang Yogîswara, anujw ing aran ikang Kapurañcak. Ingkana ta Sang 2Yogîswara sira tumurun,2 sakêng rwan ikang kalancang. Těhěr3 sangidakna rwan ikang4 kalañcang dya5 Sang Mahamuni. Lumampah ta sira mareng srameng Silayukti. Tan 6lingěn pwa sirêng hěnu.6 7Sigra datang ta sirêng Yuktidesa.7 Alinggih ta sirêngkanang yasa patamwan, 8suwya tan ana sumurŏpena ring sira. Apa ta kanananika mangka,8 9i rehira Mpu Yogîswara Kutura(n)9 sěděng sira 10nama yoga.10 Masowe tan umijil pwa11 sira, sakêng dalěm asrama, jěněk12 umulahakěn yoganira. Saranta abilala13 Sang Mahasanta Baradah, sira14 mangantyakěn ingkanang patamwan. Ya têka mangěn-angěn twaya sira, 15 wangen gulu Sang Maha Kuturan ikang wwe, langge juga kumukuh, 16tan mobah16 sira mangulahakěn yoga

40a. tatan wikara. 1Ingangěn-angěn wah1 ta sěmut gatěl, kumambang 2ana ng twaya2 angrěbut3 angěběki kanta, Sang Jatiwara Mpu ng4 Kuturan, maksih juga de niraywaga patiti 5granasika, tumunggal ikang jnana wisesa.5 Dwadi suwyanika6 ilang asat ikang twaya,7 muwah 8ilang ikang sěmut gatěl,8 9kadi ngusap parěng lawan ilang ing twayadi.9 10Uwus wruh ta sira yan adatangan sira sang apalinggih ngkanang Suty asrama,10 palibayanira sakêng Buhcitra,11 anghing ta sira lagy api tan wruh. Awasana masowe umedal pwa sira mareng patamwan, Sang Yogîswara Mpu ng Kutursan, tumurwan alus12 ta siro Mpu Baradah sakeng salîswara Mpu ng Kutursan, tumurwan alus12 ta siro Mpu Baradah sakeng sal,13 14binagyakěn ta sira de rakanira,14 “Om-om bahagya laki pantěn baya ninghulun, apweki karyantênghulun dingarya sědatangke? Lah palibya sama linggya ngke. Malama kita tan těmw enghulun kadi unang-unag pwa Si Rakanira”. Těhěr manambah ta Sang Sri Baradah anuly alinggih. Aturirěng Sri mpu ng Kuturan.

40b. Ling niro 1Mpu Baradah,1 “Asuruda sira rantěnira ri pambagenira Sang Yogîswara, muwah sadya pantěnbaya Sang Mahamuni marěkeng Sang Jatiwara, paibayanira mahyun aněda sukanira 2Sang Yogîswara, dening sisya ning pantěnbayanira pukulun.2 Ratw I Jawa biseka Maharaja Erlanggya, apuspata Jatiningrat. Maputra pwa ya kalih siki, punika ta pukulun, jagêngaděngakěna rikang Bali sasiki, sasiki malěra anang Jawadipa. Enak tumuli Bali mwang Jawa tumunggal. Mahangkana 3wipraya ning lěbu talampakanira”.3 Tan dwa mwandika ta Sri 4Yogîswara Mpu4 ng Kuturan, “E kalinganyê mangka pwa kahyunta parangke robaya. Tan paweh nghulun yan mangkana. Nghulun tan wruh rika maděgakna ratwa ngke5 Bali, ya rikâpan ana jagěki6 makawaniha, kap(rě)nah7 putu den inghulun,8 yeka jagâděgakěn mami9 ratw I Bali”. Angling pwa Sri 10Yogîswara Mpu10 Baradah muwah, “Pukulun umatur.

41a. (j)uge ni1 mwalih palibayanira2 ang Jatiwara. 3Yan singgih dede3 4ri jang4 lěbu talampakanira, dening5 ikang Nusantarântah6 ta pukulun. Ikêng bumy agung-agung, samâheděp umareng Jawadipa,7 samâsrah upěti kabeh. Awacana 8pwa siro Mpu Kuturan,8 “Eniskarana ikang 9Nusantara katah,9 asrah upěti eděo mareng Jawa kabeh, yan ingkenêng Bali tatan paweh nghulun. Yan ngka, suka nghulun yan lurugen sabumekna, lah sahantuk-antuk I nghulun kasyeki,10 yan nghulun uwus paratra samana ta sakahyunira ratu Jawa areha ikeng Bali”. 11Ye tika sowusira ruměngâtah siro Mpu Baradah,11 sahandikanira 12siro Mpu Kuturan, yan tan olih siro papalampah, sukani rakanira. Tan dwa12 tumurun siro Mpu Baradah ahuli mětu ing jaba ning asrama. Ya tike těhěr mangěnak(e)n13 lindu pwa14 sira. Tan sipi-sipi geng ikang lindu datang,15 wrěksa sěmpal 16pati parapal,16

41b. lyan tang rěbah. Wang kang ana ngka1 tepi nikang wwe, tibêng nadi2 kalělěp twaya.3 Patani weswa akweh rěbah. 4Tan dwa4 kagyat (t)a wwang sanagarêng5 Bantěn, makwan 6pangalasan marahêng Silayukti asrama,6 7tumakwan tingkeng lindu7 yan 8alayu kahajarnya.8 Tan lingěn pwa yeng awan, sigra datang kang utusan ring Silayukti,9 10atur ikeng utusan ring siro Mpu ng Kuturan,10 11”Pukulun Sang Yogîswara,11 punapa rěkyâjaripun punang lindu, 12dingarya datang antyantē sangět gung ikang lindu, ring dangu tan ana yan mangka.12 Těhěr mwandika Sang Yogîswara Mpu ng Kuturan, “E away kita sandeya, pada apagěha juga kitêng nagara. Ana titi ninghulun sakeng Jawadipa, ambañcana eng mami. Yêka mangěnakěn lindu”. 13Sawus ika winarah tang utusan de Sang Yogîswara,13 saksanâmwit angañjalya ikang utusan saking kadatwan 14ni Bali.14

42a. 1Tan lingěn1 2 lakunyêng hawan,2 3sigra datang pwa3 yeng 4nagarêng Bantěn, umatur dat<ě>ngeng para mantryagung. Tan wacanaturnya.4 5Lingěn siro5 Mpu Baradah, anulya kêsah ta sira sakêng asramêng Silayukti desa. Sigra prapta pwa6 sirêng Kapurañcak. Saksana pinetnira ta7 rwan ikeng 8 kalañcang, 9kambang(a)kna ng er, titihana ikang rwan,9 ya tika kalělěp 10(p)atra nikang kalěwih.10 Akarana pwa sira muwah, tumitih ingkanang rwan ikang kalañcang muwah.11 12Kalělěp juga tar wan ikang kalañcang muwah.12 Sandeya ta sira 13rikang deyanira,13 Sang Yogîswara14 Baradah. Mangling15 pwa(si)ry angganira,16 “Boh umapa karana ni nghulun kayweki, 17kaya tan datang eng Jawadipa muwah rasa ny ajñanamami”.17 Dwadi18 umati-atya pwa sirêng dalěm raga. Ya tika19 maengět20 pwa sira21 kady ana22 umuhuta,23 “E durung amwit pwangkulun

42b. ring nguni, ri jang1 Sang Yogîswara ng Sukti. 2Lah lamakani2 nghulun malwi amwit eng sira”. 3Lampah ta Sang Yogîswara3 Baradah 4malwi amwit,4 datangeng Sang Yogîswara Mpu 5ng Kuturan.5 6Sigra prapta pwa sirêng asrama6 7panggih Sri Mahamuni ng Sukti desa.7 Sumambah tang Sang Sri Baradah amwit, “Pukulun 8sang apalinggih,8 amwit pantěbanbaya lěbu talampakanira Sang Jatiwara”. Mangling ta sira9 Sang Yogîswara Sukti, “Lah pamangkat kitântěninghulun?10 Robaya11 lumastari ya”. Saksana12 kesah 13pwa siro Mpu13 Baradah sakêng asrama. Lěpas ta14 lampahira sigra praptêng Kapurañcak. Tumitih pwa sirêng rwan ikang kalěwih, enak ta de nira n umilag angulwan. Sigra15 datang16 pwa sirêng17 sagara Rupěk, mantas ta sira ngkana, Sang Yogîswara Mpu18 Baradah. Tan lingěn pwa sirêng19 (h)ěnu lampah Sang Mahamuni ambramaga.20

43a. Sigra datang ta sirêng nagarêng Daha, panggih ta sirâtmajanira Sang Maharaja1 Erlanggya sědang tinangkil.2 Atěngěng tingkêng panangkilan. Mantry Agung Patih Amangkubumi mwang Rangga Kanuruhan, makadi Sang Mahadwija Bra(h)mana Bujangga Rěsi, samana sira sama anangkil. Tan dwa2 datang 3pwa sira Sang Yogîswara Mpu3 Baradah mahawan gagana. Kagyat yan mangaděg ta sirêng madya ning pahman. Těhěr4 piněkul ta5 haryinira 6Sang Jiwatma6 de Maharaja Erlanggya, 7ingusap talampakan jang Sang Mahamuni,7 ingěnahakna ng wuwunanira,8 9mwang dinilat de Sang Prabu.9 10Masama ta sang10 Munîswara, 11”Om,aduh patikmami11 kita laki Sang Prabu, tan pantuk dn 12mami sakêng12 Bantěn. Tan suka sira sang asrama ng Silayukti desa, yan putra Sang Prabu madëgeng Bantěn sasiki. Uběndu13 dahat sira tan pwa weh.14 15Anak pranah15 putu16 jagêngaděg-

43b. aken ratu, 1mangkwêngarsêki yan1 samanirênghulun.2 Nghulun meh3 tan datangeng Jawadwipa ngke,4 tumitih mami5 rikeng6 rwan ing7 kalañcang kalělěp”. Mangling pwa Sang Prabu těhěr8 anabaheng9 jěng 10Sang Wangsecita,10 umaturêng katwangira, “Pukulun sampun patikudu lěbu talampakanira yan mangka, apan tan sipi-sipi kasaktyanira, sira Sang Yogîswarêng Bantěn.11 Yan kudwakna ta pukulun12 awasana amigrahanângga. Punang eriki13 Jawa jugêka pinarwa”. Mwajar ta Sang Nibrata,14 “Om,15 iya ika wuwusta pranunghulun16 Sang Pati,17 arananeng Janggala18 Kadiri. Away ta19 masowe, dandani tumuli, mumpung20 nghulun lagyana ngke. Ng(h)ulun umantukêng dunungan duhun”.21 22Ya tika22 ingiringakěn ta sira Sang Jiwatma23 mantukêng24 dunungan, de 25Sang Bupalaka,25 marahêng26 27rangkang danta.27 Irika ta siro 28Mpu ingaturan tadah,28 Sang29 naranata. Tan kawacana ta30 Sang Ma(h)amuni 31 Baradah.

44a. Wacikaněn1 Sang Naradipa,2 umijil3 pwa sri muwah, 4motuseng para Mantry, Apatih, Rangga, Kanuruhan,4 magawya5 pusadi kalih siki, kalawan magawya taratag, nggwan ing angastrenana ng6 putranira. Dirâděgakěn again kalih, 7makangunîkang papajangan.7 Antyantê lalěhnika, ikang saka ingulěsan8 palisir. Tan warnan9 ikang nawaratna 10kañcana gurmya11 12suměně kabina-bina,12 13konang-unang warnanya.13 14Tan lingěn ikang uñcal-uñcal, kombala bubuntutan amarapadu, ana pětak mwang nila rarahuwan, aulap-ulap lungsir sweta kumělab sinilir ing maruta lwir kuwung-kuwung, lwir ombak ing banyu.14 Ikang pusadîngaděgakěn 15purwa tunggal,15 16 sasiki ana ng pa(s)cima16. 17Tan wacana17 ikang paraguru loka, Sang Bra(h)mana, Buhjangga, Sang Rěsi, 18samâcumada sirâtah,18 jugêkângastwakna ng19 pangastren. Sang putra 20mwalih sampunira saha busana20 mijil pwa21 sira kalih22

44b. Sama umunggah1 sira ngkanang2 papajangan, 3ayunira pinasilih ana ngka,3 amběněpi 4sahisi nikang lawan adri. Tan ilang takwanakna, sama4 winastwakěn 5ta sira5 dening6 sira7 para guruloka,8 Brahmana, Buhjangga, Rěsi 9atah, de nikang samy9 angaděgakěn ratu kalih. Humwang swara nikeng 10taběh-taběhan,10 gong, gěnding, pěreret 11abarung mwang gěndang, surunya.11 12Tan hopěn ikang sangka gěnta-gěnti parêng humung, tan paparungwan yaya amlingi karna.12 Ry uwusira sama ingastren,13 ingastwakěn de Sang Mahasanta.14 Sami15 mungguh ta sirêng singasananira sowang-sowang, mantyanta alěpira tiningalan. Ikang munggweng singasana wetan, ingaranan sang 16prabu Janggala.16 Ikang munggweng singasana kulwan, ingarana sang 17prabu Kadiri.17 18Matangnyan n ingaranan rat wing Janggala Kadiri katěkan ing mangke.18 Ri sampun ing mahangkana, sami magawya

45a. ya1 kadaton ta2 sira, atingkah kalanganira sowang-sowang, 3uwus patěh pwa3 ingaranan Janggala Kadiri. Dwadi mahangkana samwênak ta sira sanak,4 5kadi satunggal tan ana asor luhur, de nira5 samângaděg ratu. 6Lana pwa dening buktya mwang tanayan tani, mwang naranirâtah. Pinaratri de Sang Maharaja Erlanggya, samênak de nira mrabwani,6 ya tikang wěkasan umiděpakěn pisuna ning nitinira.7 Sang natêng Kadiri dady abangun yuda, lurugěn si rakanira Sang natêng Janggala, dera Sang Natêng Kadiri. 8Tan dwadan8 pwa sira wajendra, lumurugeng Janggala. Ruměnga ta9 sira Sang Natêng Janggala, yan sira linurug dya Sang Natêng Kadintěn. Manangkil ta sirêng10 bra(ra)manira, matur ta sirêng Sang Prabu11 Tuwa. Něhěr aturira, “Bra Bapa-12

45b. ji Patik Aji 1maturêng paduka Batara,1 2Patik Aji2 linurug, de ranak Patik Aji, eng Kadintěn”. Mwajar ta3 Sang Prabu Erlanggya, “Ih angapeki kalinganya mangkana. Away ta kitage lumawan. Ng(hu)lun lagy akon4 mareng Kadiri, pamulih juga kitêng5 Janggala duhun”. Amwit6 pwa Sang natêng Janggala mantuk, sigra praptêng Janggala sira7 sampun. 8Tan dwa8 mintar totusanira9 sang prabu Tuwa marêng Kadintěn, sumayuteng 10Sang Natêng10 Kadiri, sumapiheng yudanira. Tan ingiděp (p)wa ya de Sang Natêng Kadintěn, lumurug jugêki ugranira marêng Janggala. Asrang ta swara nikeng taběh-taběhan, pěreret, 11surun, gěndang,11 gong gěnding, humung, abarng tan paparungwan, awor lan pangrik ing aswa, liman, mwang krěbět ning tung-

46a. gul, lampah ning udana1 umiku sěsěk s[y]u[h]pěnuh,2 lwir3 4jalanidy angalih.4 Sira sang eng Janggala mwalih sampun sira adan rěksa, amapagêng 5wajendranira sang natêng5 Kadiri. Sěsěk supěnuh kweh ning wadwanira, umung swara nikeng taběh-taběhan, dening sañjata n umilag kadi Guntur wuhu6 datang. Ikang cucuk sama7 sampun apagut, ramyânglongi linwangan. Tan samanêka,8 9wacikaněn sang prabu Erlanggya,9 ewěh de nira rumasêng twas, I rehira tatan kêděp. Tan 10dwa umatur10 ta sirêng Sang11 Yogîswara, makwan sumapiheng yuda. Saksana12 lumampah ta sang13 Mahasanta, jumujugeng natêng Kadintěn sigra datang pwa surêngkana, panggih ta Sang natêng Kadiri sědang14 alunggw ing patani, tinangkil pw15 [ni]dening wadwanirâtah.16 Umulat pwa17 sira yan Sang Yogîswara datang,

46b. tumurun ta Sang natêng Kadiri 1 sakêng salě, těhěr1 atur sambah eng jang2 Sang Munîswara,3 sumapêng4 sang krěta mambagyakěn. 5Tan dwa5 mwandika pwa6 Sang Nibrata, “Asuruda nghulun ri pambagenta nata putu. Dwaning nghulun para ngke,7 sumapiheng yudanta. Ng(h)ulun rumiriha amarwa ampiyan iking Jawa dipa ngke. Iděpěn nghulun putu, yan Sang Nata tan pahiděpa sareh ninghulun, dan tibanya kita upata, yan kita arěbuteng sanakta muwah”. Mwajar ta Sang natêng Kadintěn, “Punapa ta pukulun 8raputu lěbu talampakanira8 Sang Mahamuni, tan aděpa 9sy andikanira9 Sang Mahasatwika?” Mangling pwa Sang Wascita, “Kitêki putu prabu,10 kamayangan si yan uwus eděp kita sawuwus inghulun. Lah11 pakari kita ngke12 putu. Nghulun mangkateng Janggala, sumapiheng yudanira ki13 putu natêng Janggala.

47a. Nghulun manibakna upata,1 eng sang nata ng Janggala”. Saksana2 lumampah kesah3 ta Sang Mahamuni Baradah, mareng Janggala wiprayanira.4 Tan dwa 5nieng hawan laku sang Nibrata,5 sigra pwa datang sirêng6 bramilêng Janggala, (panggih ta) sira tinangkil dening wadwaniratah.7 Umulat pwa sira yan Sang Yogîswara datang, tumurun ta Sang Natêng8 Janggala sakêng9 palinggihanira, 10těhěr angaturakěn sambah pangabakti,10 ri jang Sang Wascita. 11Mangling ta Sang (Bu)pati Jang(gala,”Baha)gya Sang Munîswara.11 Punapa sadya lěbu talampakanira, matangnya 12datangêng raputunira,12 samâlinggih ta pukulun Sang Munîndra?” Saksanâlinggih ta sira Sang Yogîswara, kalih 13yan sira13 pu(tunira. Mawacana Sang Wicak)s(a)na, “Sadya mami marêng putu ning pukulun14 Sang Prabu, ng(h)ulun sumapiheng yudanta. Inguni ng(h)ulun sakêng antěntêng15 Kadintěn, sumapiheng yudanike. Nghulun amurwha upětinta eng Jawadipa ngkene těkaning ta)-

47b. nayan tani kabeh, lyan kang kahaturêng ramanta anakinghulun. Ng(h)ulun mangkya1 umaturêng2 ri kita masanak, 3nimita ning tan ana rěbatěnira.3 Iděpěn nghulun putu. Sama kitêki dak tiba(ni supata yan kita bělah) muwa(h)4 hělěm.5 Away ta kita6 aki7 putu eděpan ing wadul-wadulan pisuna. Away tan pagaman-gamanta8 wěksa, kita9 Sang Nata”. 10Umatur pwa Sang natêng Janggala ri jang10 Sang Mahamu(ni), “Punapêki pukulun putunira11 lěbu talampakanira, tan umid(ě)pa ring andikanira12 Sang Munîswara, apan umuhutakěn ring rahajěng dahat Sang Jiwatma?”13 Sampunika mahangkana, ya tika14 samângundurakěn nara (wadwanira) sowang-sowang, Sang15 natêng Kadiri mwang Sang natêng Janggala. Ya ta 16 dinum ikang 17tanayan tani17 kabeh18 dya19 Sang Munîswara, 20mwang desa-desa, 21sameling ing ampyanira sowing-sowang, mwang sama sinungan Ma-

48a. nusasana21, 1makadi Rajapurana, pinaka pangěnan ikang tanayan tani, nimita ning tancu maroko ikang ampyanya.1 Sama krěta pwa sira kabeh 2kadi nara sasiki muwah, natêng Janggala mwang natêng Kadiri, patěh asukan-sukan anang nagaranira. Uwus pwa sira patěh kalih dening panidikaranira Sang Munîndra, ya tika2 mantuk ta Sang Yogîswara, marêng nagaranira Bagawan3 Sri Erlanggya. Panggih ta4 Sang Prabu sědang5 tinangkil, umulat pwa sang nata yan Sang Yogîswara6 datang. 7Tumurun ta sira sakêng salě, mwang lu(ng)sur basahan, těhěr7 umusapi jang Sang Munîswara lěbu8 enahakna ng wunwunan.9 Mawacana ta Sang Munîndra,10 “Uwus ulun aku sumapiheng yuda ny anakta, 11mwang adum ampyanika11 sowang-sowang,12 pada 13elinga tanayanta nika tan sělang coroko. Makadîngong tibani upata, yan silih corokana hampiyan.13 Samamintuhu ta putranta.

48b. Kady anaku1 mangke 2pwa ni2 kaptin inghulun, pranaja ning3 Ken4 Apatih, Patih eng Janggala. Tosining Ken Kanuruhanira, apatih eng Kadiri. Iku ta den5 aywânârěbuta, den arata6 pwa ya7 denyânggagading, sama dan8 tibanyôpata.9 Matangnyan nghulun mawuwus10 mahangkana, i reha nikang Apatih mwang Ken11 Kanuruhanira, samahyun asurud ayuwa. Sama mil wing jang12 anakinghulun sang prabu, tumaki-taki Sang Hyang Darma”. Umwatur pwa13 sang natêng katwangira, “Om,14 singgih dahat pukulun sama sang Yogîswara, mangke pwa15 pukulun Pun Apatih mwang Pun Kanuruhan, mahyun umikuwa lampah sang Satwika, sumurud ayuwa tumaki-teki eng Sang Hyang16 Darma, amalampah nugraheng nguyah arěngan.17 Kunang kapti ning 18lěbu talampakanira18 19manggyaha madya.19 Ikang sasantěn20 patang iwu, kang kahatureng jang Sang Mahamuni”. Mangling pwa Sang Nibrata, “E ya21 dahat

49a. kaptinêki Ken Apatih mwang Ken Kanuruhan, dene mahyun tumuta ri salampah1 anakinghulun Sang Prabu, ri2 duka nastapanta.3 E lah dandani away sowe. Nghulun mahyun umantukeng asrama”. Saksana dinandanan sasari, mwang puspa 4dupa dipa damar.4 Sama sangkep tekang saji-saji, sêsi nikang 5lawanâdri. Tan dwa umuncarakna mantrâksara pwa sira, umwang tikang ginda-gindi sangka.5 Ya 6ta siněděpan ta sira6 Ken Apatih kalawan7 Ken Kanuruhan. Ry uwusira siněděpan pwa ya kalih, winarah-warah ta sirêng Sang Hyang Darma 8mwang niti rahayu. Tělas tingkeng pasuk wětu ning sarat, mwang ikang sakatwan. Sows ning karya Ken Apatih mwang Kanuruhan8 magawyâyu.9 Mangling10 ta sang Yogîswara11 ring 12Sang Naradipa, “E anaku Sang Bupati, ayunâmwit12 ramanta umoliheng srama. Warah-warah denta Ken Apatih mwang ken Kanuruhan”. Atur sambahta Sang Natêng13 katwaganira,

49b. sarwy usap1 lěbu 2kang anang2 talampakan aryi3 Sang Mahapraj(ñ)a,4 Enahakna ng wunwunan5 de Sang Nata Erlanggya. Saksanômilag6 pwa Sang KSali, kunang Sang Apatih mwang Ken7 Kanuruhan, mahyun umikuheng jang Sang Biksuka. Tan sinung dya Sang Santatma, samângaturakěn8 sambah pangabakti ta sira, sarwa musap talampakan ing pada9 Sang Yati. Kesah 10ta sira sakeng nagara,10 enak pwa laku sang 11satyânglila-lilângga.11 Tan 12lingěn pwa sirêng12 awan, sigra datang ta sirêng asramanira rikanang 13Buh Citra Sěmasana ngka. Panggih ta putrinira sědang amahjěng gělung lukar. Tan dwa kagyat13 mwajar ta Sang Wedawati, “E lěbu talampakanira kapweng 14ni sira14 datang”. Těhěr15 tumurun alus mwang lungsur16 ken Sang 17Wedawati, atur17 sambah aměkul 18jang Sang Watma.18 Mwandika ta Sang Krěpanu, “Datang nghulun ibu, malama nghulun umahyun mantukeng asrama, durung uwus juge

50a. ni1 karya ninghulun. Mangke pwa2 uwus karya ninghulun, matangnyan mami3 mantukeng asrama”. Mwajar ta Sang Wedawati muwah, 4”Pukulun Sang Jatiwara,4 ing kapan punika ta pukulun lěbu talampakanira maktaha? Kady agya 5 těměn ranak Sang Jiwatma tumutureng ibuninghulun.5 Mangling pwa Sang Satwika, “Kalinganyê kitâtmajaninghulun ibu, agya kitâhyun lěpasa. Lah mangkya juga nghulun lagy awěkasêng si Wěksirsa”. Kagyat datang6 asiděkung mangastuti Si Wěksirsa kalawan Pun7 Mahisawadana. Něhěr8 aturnyêng Sang Munîndra, “Lěbu talampakanira pukulunne nggyâyun moktaha, Pun Wěksirsa mwang9 Mahisawadana mahyun 10pukulun tumuta10 lěpas. Mangling ta Sang Jiwatma, “Tan kawasa kita Wěksirsa, Mahisa(wada)na, parěnga lawan nghulun. Manih 11tri warsa11 n ekas12 pwa surupanta, padê kitapanggihenghulun hělěm,13 pakari juge kita ngke”.14

50b. Ry uwusira kantěn1 mangling,2 saksana moktah Sang Pranopandya, parěng kalih3 putrinira Sang Wedawati, moksa4 namu-namu mur ilang pwa sira. 5Ri sampunira 6moktah Sang Djaya Baradah,6 sama mur ta sira, suka tan pabalik duhkě. Tan tumoliheng deha muwah. Sowus tan ana ning ling siro Mpu Baradah, ya têng asraměng Sěmasana, ingaran pwa ing Murare ngaran, 7katěkan ing mangke.7 Tan gostiněnyêka. Dwaniněn8 putrnira, kang 9kantun anang Lěmah Tulis, siro Mpu Yajñaswara9 puspata.10 Sira ta mangalap atah sêsa nikang asramêng Sěmasana ngka, mwang sawayo kabeh, lyan lipyakarâtah,11 makadi hema12 mwang nawaratna, pari děmi13 kalawan nara14 kabeh, mwang kěbo sapi. Ika ta inalap nira dera15 Mpu Yajñaswara, winawanirêng16 Lěmah Tulis. Ikang kinantunakěn, 17kang jaga17 sangune Si Wěksirsa mwang18 Si Mahisawadana, atung-

51a. gw asramêng Sěmasana ngka. Matangnyan asramêng Uwih Citra pinakapangaskaran, apan tus-tusanira Sang Yogîswara Baradah. Kabuhjanggan Dibyâdi1 Anget. Tus tumus2 kang eng Rupit, sisya de Sang Mahamuni Baradah, matangyan ikang ing Rupit, pinakapangaskaran muwah, 3katěkan ing mangke.3 //o// Iti katatwanira sira Sri Mpu Baradah, duk anêng Sěmasanêng Lěmah Tulis. 4Samapta tělas sinurat ring Sěmadri Camara, umahyun angilen angungkuli wwe Arung, ana guwa ngka. Isaka 1462. Masa titi, amacapmika, suklapaksa, kadasi, warasapta, su wepañca, ma, astawara, sri, sadwara, wu, triwara, dwa, nawara, gi, caturwara, la, kulawu ning kawi wuku, pratiti, sadayatana. Samangke kahuwusan ing Sang4

51b. 1Hyang lipyakara sinurat. Santosakna de sang sudy anggangsala ning aksara, durlikita kirang lěwih. Apuraněn pya sarwiprah tingkeng ubraya sastra, dening anwan paksa kumawruh tumědunêng tatwa, iděpěn anělang tan pantuk. //o// Om Sri Saraswati sidi rastu rastu astu //o// Om dirgayusa (sa)ng anyurat karuhun1 sang madrěbyakěn pustaka rastu sidi //o//

1 komentar:

  1. Sangat senang dengan Blog Bapak, saya anggap sebagai barang langka yang harus dipertahankan. Sayangnya tidak adanya terjemahan dari bahasa jawa kunonya ke bahasa indonesia. Saya pikir penting sekali bagi saya sebagai pengemban tugas pendidik agama Buddha di Tanah air. Terimakasih sebesar besarnya. eko saputro

    BalasHapus